Հայ եկեղեցւոյ Խորհրդոց մատեանի պատմական հոլովոյթը. Հ. Մովսէս Վրդ. Տօնանեանի շաբաթական հաղորդաշարը (38)
Այսօրուայ հաղորդումի ընթացքին, պիտի անդրադառնանք Հայ Եկեղեցւոյ Հայրերու հեղինակած Կանոններուն:
Մաշտոցի Կանոնները թէեւ այսօր մէ՛կ ծիսարան կը կազմեն, սակայն անոնք քաղուած են զանազան աղբիւրներէ և գործն են քրիստոնէական դարաշրջանի հայ թէ օտար սուրբ Հայրերու: Այսպէս, Սուրբերու նշխարներու հանգիստի կանոնը Ս. Գրիգոր Լուսաւորչին կը վերագրուի: Կանոն աստիճան տալոյ կղերիկոսաց կանոնը դարձեալ Լուսաւորչին կը պատկանի, որուն մէջ կը գտնուին նաեւ կիսասարկաւագի, սարկաւագի, աբեղայի օրհնութիւն, վարդապետական և ծայրագոյն վարդապետութեան իշխանութիւն տալոյ, ինչպէս նաեւ կանոն օծման կաթողիկոսին:
Կանոն զնկարեալ եկեղեցի և պատկեր օրհնելոյ. հեղինակն է Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ: Կանոն օրհնելոյ պատկեր Ս. Աստուածածնին. Մեսրոպ Մաշտոցին կը վերագրուի: Քահանայօրհնէսն սրբոյն Սահակի կը վերագրուին: Ան Քահանայաթաղին մէջ եօթը Աւետարան աւելցուցած է: Կանոն Հայրօրհնէքն ի հոսանց Յորդանանու, Ս. Սահակայ հրամանաւ բերուած է: Յովհան Մանդակունիի հեղինակած բազմաթիւ կանոնները առանձին հաղորդումով յիշուած են նախապէս: Է․ դարուն վերջը, Սահակ Գ. Կաթողիկոս Ձորոփորեցի գրած է Նաւակատեաց խաչի «Սեղան քո Տէր զօրութեանց» Մանկունքը: Բազմաթիւ հեղինակներ ձեռնադրութեան և այլ կարգերու վերաբերեալ ճառեր ունին. այսպէս օրինակ Ստեփանոս Սիւնեցին. «Վասն կարգի քահանայից ի ժամ ձեռնադրութեան»: Ակնյայտ է որ մանր և կենցաղային բնոյթի որոշ կանոններ աւելի ուշ ներմուծուած են ժողովածուին մէջ Մաշտոց Եղիվարդեցիի կողմէ: Պետրոս Գետադարձ ԺԱ. դարուն շարադրած է Հանգստեան շարականները:
Հիմնարկէք Եկեղեցւոյ, Օրհնութիւն Նորաշէն Եկեղեցւոյ, Յովհան Օձնեցիին կը վերագրուին (Ը. դար): ԺԲ. դարուն՝ Ս. Ներսէս Շնորհալի Հայրապետը Վերափոխման և Խաղողօրհնէքի կանոնները վերանայած և ճոխացուցած է: Շնորհալին հեղինակած է նաեւ Շարականք Հանգստեան ըստ ութն ձայնից: Այսպէս, Երգեցող Հայրապետը յաւելումներ ըրած է միայն երգերու բաժնին մէջ, որոնք արարողութեանց կարգը չեն փոխած՝ այլ հարստացուցած են: Ձեռնադրութեան և օծման կանոնը հաւանաբար Լամբրոնացին թարգմանած է Հռովմայ եկեղեցւոյն կարգաց գիրքէն. այս արարողութիւնները կը կատարուին Ս. Պատարագի պահուն:
Մխիթար Այրիվանեցին (ԺԳ. դար) ամբողջացուցած է Նորակերտ գրոց և Պատկերի օրհնութիւնները և այլ կանոններ: Կանոն Ոտնլուայի Երանելւոյն Յովհաննու Երզնկացի Վարդապետին (ԺԳ. դար), որ մականուն Պլուզ ասի՝ ասացեալ բան սիրոյ: Աւելի ուշ, 1320 թուին, Ստեփանոս Արք. Տարոնի յօրինած է նաւօրհնեաց կանոն մը (Սիսուան, Ալիշան, էջ 74):
ԺԴ. դարուն, Գրիգոր Տաթեւացին Վարդապետական աստիճանի տուչութեան կարգը կազմած է, ըստ Մաշտոցի հետեւեալ խորագիրը կը կրէ. «Կանոն մասնաւոր իշխանութիւն տալոյ աշակերտացն ճշմարիտ բանին քարոզութեան, որ է չորս աստիճան գաւազանի»: Տաթեւացին ժամանակի պահանջներուն և Տաթեւի վանքի աւանդութեանց համաձայն՝ խմբագրած է եօթ ստորին աստիճաններու ձեռնադրութեան կանոններ եւս:
ԺԴ. դարէն սկսեալ, Մաշտոց ներմուծուած են Ողբերգութեան մատեանէն մի քանի հատուած, որոնք որպէս կանոն կ'ընթերցուէին հիւնադնեու և մահամերձներու վրայ, ինչպէս նաեւ անյայտ հեղինակներու կողմէ ներմուծուած նոր ընթերցուածներ, աղօթքներ, քարոզներ և ամբողջական կանոններու նոր թարգմանութիւններ:
Շնորհակալութիւն յօդուածը ընթերցելուն համար։ Եթէ կը փափաքիս թարմ լուրեր ստանալ կը հրաւիրենք բաժանորդագրուիլ մեր լրաթերթին` սեղմելով այստեղ
