ՄԽԻԹԱՐ ԱԲԲԱՀԱՅՐ` Մխիթարեան միաբանութեան հիմնադիրը (21)

21.- ՄԽԻ­ԹԱ­ՐԻ ՍԱՐ­ԿԱ­ՒԱԳ ՀԱ­ԼԷ­ՊԻ ՄԷՋ

­Հա­լէ­պի մէջ եւ­րո­պայէն ժա­մա­նած տար­բեր միաբա­նու­թիւն­նե­րու քա­րո­զիչ­ներ կային։ Մխի­թար սար­կա­ւագ կը ծա­նօ­թա­նայ Յի­սու­սեան միաբան­նե­րուն, եւ կը մտեր­մա­նայ յատ­կա­պէս Հ. Ան­տուան Բո­վոլ­լիէ հմուտ քա­րո­զի­չին, որ առա­քե­լու­թեան ղր­կուած էր արե­ւելք, Հնդ­կաս­տան։ Մխի­թար սար­կա­ւագ եւ Յով­նան վար­դա­պե­տի յա­ճախ իրեն այ­ցե­լու­թեան կ՚եր­թան եւ իրենց զա­նա­զան հար­ցե­րուն պա­տաս­խան­նե­րը լսե­լով շատ տե­ղե­կու­թիւն­ներ կ՚ամ­բա­րեն հռո­մէական եկե­ղեց­ւոյ դա­ւա­նու­թեան, վար­դա­պե­տու­թեան եւ սո­վո­րու­թիւն­նե­րուն վե­րա­բե­րեալ։ Եր­կու­քը ան­կեղ­ծօ­րէն հաս­տա­տուած իրենց հա­մո­զում­նե­րուն մէջ Յի­սու­սեան քա­րո­զի­չին առ­ջեւ հա­ւատ­քի դա­ւա­նանք մը կար­դան ինչ­պէս Հռո­մէական եկե­ղե­ցին կը պա­հան­ջէր։­

Ե­րեք ամիս կը մնան Հա­լէպ եւ այդ ըն­թաց­քին Մխի­թար սար­կա­ւա­գը շատ ան­գամ կը հան­դի­պին Հ. Ան­տուան Բո­վոլ­լիէին, որու կը յայտ­նէ արեւ­մուտք եր­թա­լու իր փա­փա­քը՝ ուս­ման ծա­րա­ւը յա­գեց­նե­լու եւ գի­տու­թեան մէջ յա­ռա­ջա­նա­լու հա­մար։ Քա­րո­զի­չը կը փոր­ձէ տար­հա­մո­զել Մխի­թա­րը, վս­տա­հեց­նե­լով որ իր ու­նե­ցած գի­տու­թեան հիմ­քին վրայ եւ զար­գա­նա­լու բուռն ցան­կու­թեամբ կր­նայ ինք­նու­րոյն ձեռք բե­րել փնտ­ռա­ծը։ Կը շեշ­տէ յատ­կա­պէս թէ շատ աւե­լի օգ­տա­կար պի­տի ըլ­լար ազ­գին մէջ մնա­լով քան արեւ­մուտք եր­թա­լով, ուր ստի­պուած պի­տի ըլ­լար լե­զուն փո­խել, տա­րաբ­նոյթ զբա­ղում­նե­րու յոր­ձան­քին մէջ ժա­մա­նակ կորսնց­նել եւ նպա­տա­կաս­լաց չաշ­խա­տիլ։ Սա­կայն այս բո­լոր յոր­դոր­նե­րը չյա­ջո­ղե­ցան խախ­տել Մխի­թար սար­կա­ւա­գի տեն­չան­քը՝ Հռոմ եր­թա­լու եւ այդ­տեղ կա­տա­րե­լա­գոր­ծուե­լու։ 

Հա­լէ­պի կե­ցու­թեան ըն­թաց­քին եր­կու յի­շար­ժան դէպք կը պա­տա­հի, որ Հ. Մատ­թէոս Եւ­դո­կիացին կը մէջ­բե­րէ։ Առա­ջի­նը՝ Հ. Ան­տուան Բո­վոլ­լիէի հետ կա­պուած է. Մխի­թար սար­կա­ւագ Հա­լէպ հաս­նե­լուն տա­կա­ւին միակա­նի էր, եւ տես­նող աչքն ալ բո­լո­րո­վին չէր մաք­րուած ոսպ­նա­ձեւ ծած­կոյ­թէն։ Օր մը կը մտա­ծէ քա­րո­զի­չի ձեռ­քը համ­բու­րած ատեն աչ­քե­րուն դպց­նել, հա­ւատ­քով լե­ցուն մտա­ծե­լով առող­ջու­թիւն ստա­նալ։ Սա­կայն յե­տոյ ու­շադ­րու­թիւն չի դարձ­ներ, ստու­գե­լու հա­մար, եւ միայն եր­կու երեք ամիս ետք կ՚անդ­րա­դառ­նայ որ բո­լո­րո­վին առող­ջա­ցած է եւ եր­կու աչ­քով ալ կը տես­նէ։ Հ. Մատ­թէոս մեծ զգու­շու­թեամբ կը գրէ թէ, քա­նի որ Մխի­թար սար­կա­ւագ վս­տահ չէր այս իրո­ղու­թեան ժա­մա­նա­կին, թէ ար­դեօք, Աս­տու­ծոյ խնամ­քով, հպ­ման պա­հի՞ն առող­ջա­ցաւ թէ յե­տոյ, կա­րե­լի չէ ստոյգ կեր­պով հաս­տա­տել։­

Այս ժա­մա­նա­կա­մի­ջո­ցին Մխի­թար կը ծա­նօ­թա­նայ գատղ­նա­պահ ան­ձի մը եւ անոր այ­ծի մա­զով շա­պիկ մը պատ­րաս­տել կու տայ, որ թիկ­նա­մա­սին՝ խիտ առ խիտ ագու­ցուած սրա­ծայր գա­մե­րով մեծ խաչ մը ու­նէր, իսկ առա­ջա­մա­սին՝ եր­կու նմա­նա­տիպ խաչ՝ աջին եւ ձա­խին։ Այս շա­պի­կը ապաշ­խա­րու­թեան հա­մար կը սկ­սի կրել մերկ մարմ­նին վրայ՝ փո­խա­նակ իր ու­նե­ցա­ծին, որ քիչ գա­մեր ու­նէր։ Ահա թէ ինչ­պէս Մխի­թար ապաշ­խա­րու­թեան հո­գիով կը գոր­ծադ­րէր Լիմ անա­պա­տի եր­կու կրօ­նա­ւոր եղ­բայր­նե­րէն սոր­ված ճգ­նո­ղա­կան սո­վո­րու­թիւն­նե­րը, եւ այսպէս պարզ կը դառնայ իր ու­նե­ցած իւ­րա­յա­տուկ կա­պը սուրբ Խա­չին հան­դէպ։