ՄԽԻԹԱՐ ԱԲԲԱՀԱՅՐ` Մխիթարեան միաբանութեան հիմնադիրը (40)

40.- ՄԽԻ­ԹԱՐ 1700 ԹՈՒԱ­ԿԱ­ՆԻՆ ԿԸ ՀԻՄ­ՆԷ ԻՐ ՄԻԱԲԱ­ՆՈՒ­ԹԻՒ­ՆԸ

            Մ­խի­թա­րի օրի­նա­կէն առինք­նուած երի­տա­սարդ­ներ իրեն աշա­կեր­տե­լու փա­փա­քով իր մօտ կը յա­ճա­խէին։ Ժա­մա­նա­կը հա­սուն­ցած նկա­տե­լով՝ Մխի­թար իր շուրջ կը հա­ւա­քէ բո­լո­րը եւ 8 Սեպ­տեմ­բեր 1700 թուա­կա­նին, Աս­տուա­ծա­մօր ծնն­դեան տօ­նին օրը Կոս­տանդ­նու­պոլ­սոյ մէջ սկիզբ կու տայ իր միաբա­նու­թեան, բո­լո­րին յանձ­նա­րա­րե­լով որ իրենց սր­տին մէջ գաղտ­նի պա­հեն այս յանձ­նա­ռու­թիւ­նը, եւ մին­չեւ կա­րե­նային ապա­հով տեղ մը գտ­նել միասին ապ­րե­լու հա­մար՝ իւ­րա­քան­չիւ­րը կ՚ու­ղար­կէ իրենց տու­նե­րը կամ օթե­ւան­նե­րը բնա­կե­լու եւ շատ ան­գամ իր մօտ կը հա­ւա­քուէին, հո­գե­ւոր կեան­քի ան­հրա­ժեշտ գի­տե­լիք­նե­րը եւ ուղ­ղու­թիւն­նե­րը ստա­նա­լու հա­մար։ Ար­դէն ինը աշա­կերտ ու­նէր, որոնց­մէ երե­քը վար­դա­պե­տա­կան գա­ւա­զան ստա­ցած քա­հա­նայ էին։ Կ՚ո­րո­շէ զի­րենք քա­րո­զու­թեան ու­ղար­կել, այ­սինքն՝ Հ. Եղիա Վրդ­.ը, Հ. Յով­հան­նէս Վրդ­.ը եւ Հ. Գէորգ Վրդ­.ը, որ­պէս­զի անոնց յա­ճա­խա­կի իր մօտ եր­թե­ւե­կու­թիւ­նը ու­շադ­րու­թիւն չգ­րա­ւէր։

            1700 թուա­կա­նի Հոկ­տեմ­բեր ամ­սուն Մխի­թար կը ձեռ­նար­կէ հո­գե­ւոր գիր­քեր տպագ­րե­լու գոր­ծին։ Մին­չեւ 170­1ի Մարտ ամի­սը, վեց ամ­սուայ ըն­թաց­քին, չորս գիրք տպագ­րել կու տայ. Թով­մաս Գեմ­բա­ցիի Նմա­նու­թեան գիր­քը, Մտա­ծա­կան աղօթ­քի գիր­քը, Սո­ղո­մո­նի Երգ Եր­գո­ցի մեկ­նու­թիւ­նը ինչ­պէս նաեւ Յով­հան­նէ­սի Յայտ­նու­թեան գիր­քի մեկ­նու­թիւ­նը։ Աւար­տե­լով այս տպագ­րա­կան առա­ջին փու­լը՝ Մխի­թար իր աշա­կերտ­նե­րով կ՚ա­ռանձ­նա­նայ քա­ղա­քին խուլ ան­կիւն մը։ Հ. Մատ­թէոս Եւ­դո­կիացի իր Ժա­մա­նա­կագ­րու­թեան մէջ այս­պէս կ՚ար­տա­յայ­տուի. «Հա­զիւ գիր­քե­րու տպագ­րու­թիւ­նը աւար­տին հա­սաւ, մեծ տուն մը գտաւ եւ վար­ձու առաւ թա­ղա­մա­սին մը մէջ, որ տեղ­ւոյն լե­զուով Բէ­կօղ­լու կը կո­չուէր, Ապ­րիլ ամ­սուն մեր փր­կու­թեան 1701 տա­րին՝ որ երկ­րորդ տա­րին էր մեր միաբա­նու­թեան»։

            ­Կոս­տանդ­նու­պոլ­սոյ Բե­րա թա­ղա­մա­սի այդ ըն­դար­ձակ եւ վայե­լուչ տան մէջ Մխի­թար կը դա­սա­ւո­րէ գրա­կազ­մու­թեան գոր­ծիք­նե­րը եւ տպագ­րուած գիր­քե­րը հոն փո­խադ­րել կու տայ։ Այ­նու­հե­տեւ, օրուան ըն­թաց­քին այդ տան մէջ կը հա­ւա­քէր իր աշա­կերտ­նե­րը եւ գրա­կազ­մու­թեան պատ­րուա­կով քօ­ղար­կուած՝ կրօ­նա­ւո­րա­կան կեան­քի առա­ջին քայ­լե­րը կը սոր­վեց­նէր իրենց, միասին ապ­րե­լով եւ յատ­կա­պէս զի­րենք հնա­զան­դու­թեան վար­ժեց­նե­լով։ Մի քա­նի հո­գի իր մօտ կը գի­շե­րէին, իսկ մնա­ցա­ծը իրենց տու­նե­րը կը վե­րա­դառ­նային։ Այ­լեւս միայն Կի­րա­կի օրե­րը կ՚եր­թար Ս. Գրի­գոր Լու­սա­ւո­րիչ եկե­ղե­ցին քա­րո­զե­լու։­

Այդ օրե­րուն Ան­տոն անու­նով ջեր­մե­ռանդ հո­գի մը Մխի­թա­րի կը դի­մէ որ­պէս­զի իրենց խում­բին միանար եւ իր կեան­քը Աս­տու­ծոյ նուի­րէր, ծա­ռայե­լով որ­պէս խո­հա­րար։ Մխի­թար կ՚ըն­դու­նի զինք իր հե­տե­ւորդ­նե­րուն շար­քին եւ այս­պէս Ան­տոն ու­րա­խու­թեամբ կը ծա­ռայէր հա­սա­րա­կու­թեան՝ եփել-թա­փե­լու գոր­ծով։