«Սահմաններից այն կողմ» - Գրիգուար Ասլան – Հայ նկարիչ և միջազգային կինոյի կերպար

Գրիգուար Ասլան (իրական անունը՝ Կրղոր Արզումանեան, 1908–1982) ծնուել է Շվեյցարիայի Ժնև քաղաքում՝ հայկական ընտանիքում։ Նրա մանկութիւնը անցել է Եւրոպայի բազմազան մշակութային միջավայրում, ինչը հետագայում մեծ ազդեցութիւն ունեցաւ նրա արւեստի ընտրութեան վրայ։

Ասլանը սկզբում կրթութիւն է ստացել երաժշտութեան և երգեցողութեան բնագաւառում․ նա օպերային բաս-բարիտոն էր և իր կարիերան սկսել է որպէս երգիչ։ Շուտով, սակայն, նրա հզօր բեմական ներկայութիւնը և արտիստիկ խաղը նրան բերեցին դէպի թատրոն ու կինո։

Թատրոն և օպերա – 1930-ականներին Ասլանը հանդէս եկաւ Փարիզի բեմերում, ինչպէս նաև օպերային ներկայացումներում։ Նրա խորը ձայնը և արտայայտիչ կերպարային հզօրութիւնը նրան դարձրեցին պահանջուած դերասան։

Կինո – 1950-ականներից սկսած նա ակտիվօրէն նկարահանուեց եւրոպական և հոլիվուդյան ֆիլմերում։

Ամենայայտնի դերերը

Topkapi (1964) – Ժյուլ Դասենի կատակերգական- յանցագործական ֆիլմում, որտեղ խաղում էին Մելինա Մերկուրին և Փիթեր Ուսթինովը։

The Return of the Pink Panther (1975) – դասական կատակերգութեան մի մաս, որտեղ խաղում էր Փիթեր Սելլերսը։

Նա նկարահանուել է նաև Ֆրանսուա Տրյուֆոյի, Ժյուլ Դասենի և այլ նշանաւոր ռեժիսորների ֆիլմերում։

Ասլանը յաճախ մարմնաւորում էր էքզոտիկ, «արևելեան» կամ մեծարժէք, հեգնական կերպարներ, որոնք perfectly համապատասխանում էին նրա հայկական դիմագծին ու արտիստիկ ոճին։

Չնայած իր միջազգային կարիերային՝ Գրիգուար Ասլանը միշտ հպարտանում էր իր հայ արմատներով։ Հայոց ցեղասպանութիւնից յետոյ իր ընտանիքը հաստատուել էր Եւրոպայում, սակայն նա երբեք չկտրեց կապերը հայկական համայնքի հետ։ Նրա մասին յիշատակումները պահպանուել են յատկապէս ֆրանսահայ մամուլում։

Ասլանը շարունակեց նկարահանուել մինչև իր կեանքի վերջը։ Վախճանուեց 1982 թուականին, Փարիզում։ Նրա անունը գրուած է եւրոպական կինոյի պատմութեան մէջ՝ որպէս երկրորդական, բայց անմոռանալի դերերի վարպետ։

Նրա ձայնը, ներկայութիւնը և արտիստիկ խորութիւնը նրան դարձրեցին մեծարժէք դերասան՝ թէ՛ թատրոնում, թէ՛ ֆիլմերում։ Բայց ամենակարևորը՝ նա մնաց հաւատարիմ իր արմատներին։ Հայկական ինքնութեան հպարտութիւնը ներկայ էր նրա իւրաքանչիւր ելոյթում, նոյնիսկ եթէ դրա մասին բացայայտ չէր խօսում։

Այսօր Գրիգուար Ասլանի անունը յիշատակւում է որպէս օրինակ, որ հայերը կարող են լինել համաշխարհային մշակոյթի համահեղինակներ, ու նրանց պատմութիւնները հիւսւում են աշխարհի ամենամեծ բեմերի ու էկրանների մէջ։

Նրա կարիերան վկայում է, որ հայ արուեստագէտները կարող էին լինել միջազգային բեմի լիիրաւ մասնակիցներ։

Ասլանը համարւում է այն արտիւտներից մէկը, ով մարմնաւորում էր հայի «աշխարհքաղաքացի» կերպարը։

Ֆրանսիական և ամերիկեան կինոյում նրա թողած հետքը կարևոր է նաև հայկական մշակութային պատմութեան համար։

Պատրաստեց Ռուզաննա Պետրոսեանը