«Սահմաններից այն կողմ» -Անտոն Սուրիան – Վենետիկցի հայ ինժեներ, ով կամուրջներ և քաղաքներ էր կառուցում

XVII դարի Վենետիկում, երբ հանրապետութիւնը փայլում էր իր ծովային ու մշակութային հզօրութեամբ, հայերը մեծ դեր էին խաղում ոչ միայն առևտուրի և գրականութեան, այլև տեխնիկական ու ինժեներական նորարարութիւնների մէջ։ Այդ վառ անուններից մէկն էր՝ Անտոն Սուրիան։

Անտոն Սուրիանը ծնուել էր Վենետիկում՝ հայ ընտանիքում։ Հայկական ծագումը նրան կապում էր Մխիթարեան ու վենետիկեան հայկական համայնքի հետ, սակայն նրա մասնագիտական ուղին տանում էր դէպի ճարտարագիտութիւն։

Նա դասւում է որպէս վենետիկեան հանրապետութեան ինժեներ․ մասնագիտացած էր քաղաքականութեան, ջրանցքների ու պաշտպանական կառոյցների նախագծման մէջ։

Այդ ժամանակ Վենետիկը մշտապէս պայքարում էր ջրի, ճահճոտ միջավայրի և պաշտպանական խնդիրների դէմ։ Սուրիանի փորձառութիւնն ու հաշուարկները նպաստեցին նոր կառոյցների ստեղծմանը։

Սուրիանը զբաղւում էր․

• ջրանցքների և նաւահանգիստների ամրացման նախագծերով,

• քաղաքի պաշտպանական պատերի վերանորոգմամբ,

• կամուրջների կառուցմամբ, որոնք դարձրեցին Վենետիկի կեանքն աւելի յարմարաւէտ։

Նրա աշխատանքները համարւում են իր ժամանակի տեխնիկական առաջընթացի մի մաս։

Չնայած նրա անունը քիչ է յիշատակւում ժամանակակից պատմագրութեան մէջ, Անտոն Սուրիանի կերպարը ցոյց է տալիս, որ հայերը ոչ միայն գրքեր էին տպում, եկեղեցի կառուցում կամ առևտուր անում Վենետիկում, այլեւ ներգրաւուած էին քաղաքի կենսական համակարգերի պահպանման ու զարգացման գործում։

Նրա աշխատանքը կամրջում է հայկական աշխատասիրութեան և վենետիկեան ճարտարապետական աւանդոյթի լաւագոյն կողմերը։

Այսօր, երբ զբօսնում ենք Վենետիկի կամուրջներով կամ նայում հին ջրանցքների կառուցուածքին, յիշում ենք, որ այդ քաղաքի պատմութեան մէջ նաև հայ ինժեների՝ Անտոն Սուրիանի անունը կայ։ Նա ապացուցեց, որ հայերը Եւրոպայում ոչ միայն մշակոյթի և գրականութեան, այլեւ տեխնիկական նորարարութեան մէջ իրենց վառ հետքն են թողել։

Պատրաստեց Ռուզաննա Պետրոսեանը