60 lat Nostra aetate: na Gregorianie o przyszłości dialogu międzyreligijnego

Ks. Paweł Rytel-Andrianik, Wojciech Rogacin – Watykan

Trzydniowa konferencja na Papieskim Uniwersytecie Gregoriana w Rzymie odbywała się pod hasłem „Ku przyszłości. Przemyśleć Nostra aetate dzisiaj” (Towards the Future. Re-Thinking Nostra Aetate today”). W wielu panelach dyskusyjnych wzięli udział wybitni przedstawiciele instytucji naukowych świata chrześcijańskiego, a także islamu, hinduistycznego i żydowskiego.

Jak Nostra aetate zostałaby napisana dzisiaj?

Uczestnicy zastanawiali się, jak dokument ten zostałby „napisany” dziś – w odmiennym kontekście historycznym i w nowym świecie wielu złożoności oraz pluralizmu religijnego. Tradycje religijne, które niegdyś uznawano za drugorzędne, zyskały bowiem większe znaczenie, a w horyzoncie współczesności pojawiły się zupełnie nowe wyzwania.

Konferencję otworzyli Rektor Uniwersytetu Gregoriańskiego, o. Mark Lewis SJ; kard. George Jacob Koovakad z Dykasterii ds. Dialogu Międzyreligijnego; kard. Kurt Koch z Dykasterii ds. Jedności Chrześcijan oraz prof. Elias El Halabi, moderator Grupy Referencyjnej ds. Dialogu Międzyreligijnego Światowej Rady Kościołów.

Dialog potrzebny w monentach najtrudniejszych

Podczas pierwszych sesji dyskutowano nad wpływem różnych tradycji religijnych na ostateczny kształt Nostra aetate. Refleksjami dzielili się m.in. Yon Seng Yeath, rektor Uniwersytetu Buddyjskiego Preah Sihanouk Raja w Phnom Penh, Lejla Demiri, Centrum Teologii Islamskiej, Uniwersytet w Tybindze czy rabin Noam Marans z American Jewish Committeee. W konferencji uczestniczyli przedstawiciele judaizmu, w tym rabin Abraham Cooper z Centrum Szymona Wiesenthala.

Było także wielu przedstawicieli wyznań chrześcijańskich, a także organizatorów i patronów konferencji.

Jak mówił Vatican News Flavio Pace, sekretarz Dykasterii ds. Popierania Jedności Chrześcijan na konferencji chodziło o przemyślenie na nowo Nostra Aetate nie tyle w sensie zmiany sposobu myślenia, ile raczej w sensie ponownego prześledzienia drogi refleksji, która doprowadziła do powstania Nostra Aetate.

„Nie możemy nie przekazywać daru, który został nam dany. Wymiar dialogu, zakorzeniony głęboko w tradycji żydowsko-chrześcijańskiej, pokazuje nam potrzebę ponownego bycia razem. Niektórzy sądzili, że z powodu przemocy i wojen wszystko powinno zostać wstrzymane. W rzeczywistości właśnie w momentach, gdy jest najtrudniej — gdy pojawiają się napięcia czy różne interpretacje — trzeba znów być blisko siebie, starać się zrozumieć nawzajem, głęboko słuchać drugiego i ponownie ożywiać to dzieło, które było prawdziwą rewolucją, ponieważ całkowicie zmieniło paradygmat podejścia, samoświadomości chrześcijaństwa w jego korzeniach i rozwoju, a także w relacji ze światem i z wierzącymi innych religii, zaczynając jednak od korzeni, które chrześcijaństwo rozpoznaje w judaizmie” – dodał Flavio Pace.

Teologiczne znki czasu

O. Pino Di Luccio SJ, prezydent Collegium Maximum na Uniwersytecie Gregoriana, w rozmowie z Vatican News wyraził pewność, że dzięki refleksji, która została rozpoczęta w tych dniach pojawi się wielki wkład również dla teologii.

„Pozwoli on teologii odczytywać znaki czasu z jeszcze większą głębią i z pewnością wniesie istotny wkład. Następnie przyczyni się do dialogu międzyreligijnego, który będzie się rozwijał z uwagą skierowaną na poznanie drugiego człowieka, a także wniesie ważny wkład – o czym słyszeliśmy podczas wielu wykładów – w budowanie pokoju i współistnienia narodów” – mówi o. Di Luccio.

„To wielki dar”

Obecny na konferencji rabin Noam Marans, dyrektor ds. międzynarodowych American jewih Committee wyznał w rozmowie z Vatican News wielką radość z możliwości przebywania w tych dniach w Rzymie – nie tylko na koferencji, ale wcześniej, podczas spotkań z Papieżem Leonem XIV.

„To dar móc być tutaj, w Rzymie i w Watykanie, wśród tylu różnych uroczystości, obchodów i refleksji nad Nostra Aetate” – mówił. 

„Jesteśmy szczególnie wdzięczni, że Papież Leon XIV – zarówno podczas wydarzenia poświęconego Nostra Aetate, jak i podczas audiencji generalnej – oraz kardynał Koch bardzo jasno podkreślili genezę Nostra Aetate, jej związek z narodem żydowskim, a także wyraźnie i jednoznacznie ogłosili, że antysemityzm nie ma miejsca w tym świecie, a Kościół sprzeciwia mu się całym sobą, każdym włóknem swojej istoty” – powiedział rabin Marans.

Patrzeć dalej i budować pokój

Konferencja na Gregorianie zorganizowana została przez Centrum Studiów Międzyreligijnych i Centrum Kardynała Bea Uniwersytetu Gregoriańskiego pod auspicjami Dykasterii ds. Dialogu Międzyreligijnego, Komisji ds. Stosunków Religijnych z Judaizmem (CRRE), Dykasterii ds. Jedności Chrześcijan.

„Była to bardzo ważna konferencja, a to, co należy szczególnie podkreślić, to fakt, że nie jest to inicjatywa przypadkowa naszej uczelni. Nasz uniwersytet na co dzień zajmuje się tego rodzaju tematami: dialogiem, poszukiwaniem sposobów budowania pokoju. Nasz uniwersytet wychowuje do dialogu z innym, z odmiennym, wychowuje do budowania pokoju i – jak mówi papież Leon XIV – do spojrzenia, które potrafi patrzeć dalej” – podsumował o. Pino Di Luccio.