Kard. Zuppi: gjuha Latine, pasuri dhe e mirë e përbashkët

R.SH. / Vatikan

Po botojmë parathënien e Kardinalit Matteo Maria Zuppi, Kryeipeshkëv i Bolonjës dhe Kryetar i Konferencës Ipeshkvnore Italiane, për librin e Francesco Lepore, titulluar, në përkim me përmbajtjen: "Bukuri e lashtë dhe gjithmonë e re. Latinishtja në botën e sotme" (Castelvecchi Publishing), në vitrinat e librarive italiane, që nga 29 gushti

Asnjëherë latinishtja nuk është rikthyer në qendër të debatit publik në Itali, si në vitin 2025, pas rikthimit të paralajmëruar të lëndës në shkollat ​​e mesme. Unë i përkas brezit që filloi ta studiojë në shkollën e mesme, përpara se të “dëbohej” në vitin 1977, ndonëse e mëkuar nga një nënë, mësuese latinishteje, që e la postin e saj si mësuese, për t'iu kushtuar klasave të fëmijëve të vet! Ish-rektori i Universitetit të Bolonjës, Ivano Dionigi, iu kundëvu shndërrimit të saj në "flamur identiteti" a "të një çështjeje ideologjike". Këtë na shpjegon Francesco Lepore në librin mbi latinishten në botën e sotme.

Në pjesën e parë të veprës, autori, i cili ia detyron dashurinë e tij për gjuhën e Romës së lashtë të atit,  student i Francesco Arnaldi-t, sqaron çdo keqkuptim. Në polarizimin e frikshëm, ndonjëherë komik dhe sigurisht injorant, të përhapur gjerësisht, latinishtja nuk e dëmton askënd. A, ndoshta-ndoshta, vetëm ndokënd, që e ka vështirë të ushqejë kujtesën me gjuhën e lashtë e të lulëzuar në shekuj… Këtë pasuri të jashtëzakonshme dhe të përbashkët, mjet për të kuptuar më mirë italishten dhe gjuhët e tjera evropiane, gjuhë e dy mijë vjetëve qytetërim evropian. Në tërësi, e edhe për këtë arsye, jo vetëm latinishtja klasike, por edhe thjesht latinishtja, luajti një rol themelor në krijimin e identitetit të Evropës.

Identitet, i cili, siç shkruan Lepore, "nuk është gjë tjetër veçse vetëdija se kush jemi dhe, si pasojë, parakushti i nevojshëm për hapje dhe dialog me kulturat e tjera. [...] Nga kjo perspektivë, njohja e latinishtes si gjuhë e qytetërimit evropian par excellence do të jetë gjithmonë e lirë nga çdo formë ekskluziviteti dhe amnezie kulturore". Përkundrazi, kjo do të çojë në kujtesë - e jo harresë - e, për këtë arsye, në vlerësimin e saktë të kontributeve të mbetura, duke filluar nga ato të greqishtes, të hebraishtes biblike dhe të arabishtes.

Por latinishtja është dhe mbetet edhe gjuha zyrtare e Kishës, siç e kanë përsëritur në mënyrë të qartë e të vazhdueshme Papët, që nga Koncili II i Vatikanit.

Francesco Lepore e trajton temën në një paragraf specifik me titullin provokues "Kisha dhe latinishtja: mori fund një histori dashurie?", duke vëzhguar gjithashtu se si pretendimet ciklike të medias për heqjen e supozuar të përdorimit të latinishtes në liturgji, ushqehen "nga identifikimi i gabuar dhe i trashë ndërmjet gjuhës dhe formës së lashtë të ritit romak". Ai nuk harron as të nënvizojë kontributin e rëndësishëm të scriptores të Seksionit Latin të Sekretarisë së Shtetit në përditësimin e latinishtes përmes neologjizmave ose kuptimeve të mëtejshme të termave të lashta për të shprehur koncepte dhe realitete bashkëkohore.

Prandaj mund të thuhet se latinishtja është më e gjallë se kurrë: kjo ndjehet, për më tepër, nga programet e ndryshme të lajmeve radiofonike, lexohet në revistat dhe faqet online në atë gjuhë. Vetë Lepore e dëshmon këtë, pasi ka redaktuar rubrikën e përditshme "O tempora, o mores" në "Linkiesta" që nga viti 2020, duke komentuar një ngjarje aktuale në latinisht. Nga kjo kolonë janë nxjerrë pesëdhjetë artikuj të shkurtër, ose commentatiunculae, të cilët, të ndarë sipas vitit dhe të botuar me tekstin italian pranë, përbëjnë pjesën e dytë të këtij libri.

Duke u zhytur në gati dyqind faqet e vëllimit, mund të përjetohet fuqia joshëse e latinishtes, gjuhë - siç sugjeron titulli, - e frymëzuar dhe e përshtatur nga njëri prej pasazheve më të famshme të Rrëfimeve të Shën Agustinit: "Bukuri e lashtë e gjithmonë të re".

Motoja e Unionit, jo rastësisht, është latinishtja, dhe aludon në dobinë e saj: In varietate concordia - Në një harmoni të larmishme.