Çelësi i fjalëve të Kishës: jeta ekonomike

R.SH. – Vatikan

Në kuadrin e ciklit tonë të së enjtes kushtuar Doktrinës Shoqërore të Kishës, sot do të fillojmë të flasim për jetën ekonomike të njeriut dhe për mënyrën si e sheh atë katolicizmi. Në Besëlidhjen e Vjetër, të mirat ekonomike dhe pasuria paraqiten me dy aspekte. Nga njëra anë, të mirat materiale shihen si të domosdoshme për jetën, duke e konsideruar begatinë për secilin si bekim nga Zoti, por pa inkurajuar luksin dhe pasurinë e tepërt. Varfëria, shpesh, shihet si rezultat i përtacisë, ose si gjendje natyrore, por jo mëkatare në thelb. Megjithatë, pasuria dënohet kur fitohet, ose përdoret padrejtësisht, veçanërisht përmes shfrytëzimit, mashtrimit dhe fajdesë. Tradita profetike i kritikon praktikat e padrejta ekonomike, që shfrytëzojnë të varfrit dhe të dobëtit, por e sheh varfërinë edhe si simbol të gjendjes së njerëzimit para Zotit. Vëmendja e Zotit është e përqendruar te të varfrit, duke u premtuar atyre mbrojtjen dhe trashëgiminë e Tij të besëlidhjes.

Jezusi dhe mësimet mbi ekonominë

Jezu Krishti na jep një interpretim përfundimtar të mësimeve të Besëlidhjes së Vjetër lidhur me pasurinë, varfërinë dhe përdorimin e të mirave materiale. Përmes veprimeve dhe mësimeve të Tij, Ai na paraqet "Mbretërinë e Zotit", ku drejtësia, solidariteti dhe bujaria zëvendësojnë shfrytëzimin dhe pabarazinë. Të krishterët janë të thirrur ta vazhdojnë punën e Jezusit, duke gjetur zgjidhje për padrejtësitë sociale dhe duke lehtësuar varfërinë. Prandaj, për Kishën, veprimtaria ekonomike është përgjigje ndaj thirrjes së Zotit, që synon ta ruajë dhe ta përmirësojë botën. Moralisht, ajo është e pranueshme dhe e mirë kur i shërben njerëzimit dhe kryhet brenda kufijve, që respektojnë krijimin e Zotit. Veprimtaria ekonomike etike, përfshirë administrimin e duhur të të mirave materiale, duhet të udhëhiqet nga drejtësia, duke u siguruar që pasuria të ndahet ndërmjet gjithë njerëzve e jo të grumbullohet. Qëllimi përfundimtar i veprimtarisë ekonomike është zhvillimi i përgjithshëm i qenieve njerëzore dhe i shoqërisë.

Roli moral i ekonomisë

Kisha thekson se ekonomia dhe morali janë të ndërthurura ngushtë. Aktivitetet ekonomike duhet të respektojnë dinjitetin njerëzor dhe të synojnë të mirën e përbashkët. Kur njeriu e shton pasurinë e vet, përmes punës, duhet të marrë parasysh edhe vlerat morale, duke shmangur akumulimin e tepërt, që dëmton të tjerët. Pasuria shtohet në përputhje me solidaritetin njerëzor, duke u siguruar që nga strukturat ekonomike të përfitojnë të gjithë njerëzit, jo vetëm disa.

Kisha e mbron të drejtën e individëve për t'u angazhuar në iniciativë ekonomike dhe sipërmarrje. Ajo e njeh rëndësinë e krijimit të pasurisë, që i shërben shoqërisë në tërësi, duke ofruar mundësi për plotësimin e nevojave njerëzore dhe duke nxitur bashkëpunimin shoqëror. Sipërmarrësit dhe drejtuesit nxiten të punojnë, duke pasur për bazë parimet etike dhe duke respektuar dinjitetin e punëtorëve.

Solidariteti në zhvillimin ekonomik

Në vite, magjisteri papnor e kishtar ka kërkuar gjithnjë solidaritet në praktikat e biznesit, duke theksuar se sipërmarrjet e ndryshme nuk duhet të përqendrohen vetëm tek fitimi, por duhet të mendojnë edhe për mirëqenien e punëtorëve dhe të krejt bashkësisë. Zhvillimi ekonomik duhet t’i përfshijë të gjithë, duke shmangur shfrytëzimin dhe duke u siguruar që të gjithë të marrin pjesë në proces. Roli i sipërmarrësve është themelor për të krijuar një ekonomi, që i shërben së mirës së përbashkët, promovon punën e drejtë dhe mbron mjedisin. Shtimi i pasurisë, si dhe kërkesa morale e shpërndarjes së barabartë të saj duhet ta stimulojnë njeriun dhe shoqërinë në tërësi për të praktikuar virtytin themelor të solidaritetit, që t’i luftojë, me shpirtin e drejtësisë dhe të dashurisë, kudo ku është vënë re prania e tyre, ato “struktura të mëkatit” (Gjon Pali II, enc. Sollicitudo rei socialis, 40), që krijojnë dhe mbajnë varfërinë, nënzhvillimin dhe degradimin. Këto struktura janë të ndërtuara dhe të përforcuara nga shumë vepra konkrete egoizmi njerëzor.

Fitimi është i domosdoshëm, por jo shfrytëzimi

Natyrisht, Kisha e kupton fare mirë se fitimi është i domosdoshëm e prandaj, i pranueshëm në çdo veprimtari ekonomike, por ajo dënon praktikat shfrytëzuese si fajdeja, të cilat dëmtojnë njerëzit, veçanërisht të varfrit. Praktikat e padrejta financiare shihen si moralisht të gabuara e madje të ngjashme me vrasjen, veçanërisht kur ato çojnë në varfëri dhe vuajtje. Kisha bën thirrje për sisteme financiare globale që janë të drejta dhe shmangin praktikat grabitqare të huadhënies.

Që Shën Bazili i Madh i fton të pasurit t’i hapin dyert e magazinave të tyre dhe bën thirrje: “Një lumë i madh derdhet, nëpërmjet mijëra kanalesh, në tokën pjellore: po kështu, nëpërmjet mijëra rrugësh, edhe ti bëj që pasuria të mbërrijë në banesat e të varfërve” (Shën Bazili i Madh, Homilia in illud Lucae, Destruam horrea mea, 5). I pasuri, do të thotë më vonë shën Gregori i Madh, nuk është veçse një administrator i asaj që ka; t’i japë nevojtarit atë për të cilën ai ka nevojë, është një vepër që ky duhet ta bëjë me përvujtëri, pasi të mirat nuk i përkasin atij që i shpërndan ato. Kush i mban pasuritë vetëm për veten e vet nuk është i pafajshëm; t’ia japësh ato atij që ka nevojë do të thotë të paguash një borxh (Shën Gregori i Madh, Regula pastoralis, 3, 21).