COP30:Kujitolea kwa Vatican katika kuwalinda watu na uumbaji

Hii ni nakala kamili ya mahojiano na Askofu Mkuu Giambattista Diquattro Balozi wa Vatican nchini  Brazil na Naibu mkuu wa Ujumbe wa Vatican katika Mkutano wa Umoja wa Mataifa wa COP30 ambayo tunaichapisha:

Vatican ipo kwenye mkutanano wa COP30 huko Belém na Ujumbe rasmi wa watu 10. Tayari tumepata uwepo wa Katibu Mkuu wa Vatican, Pietro Parolin, ambaye alipeleka ujumbe mzito kutoka kwa Baba Mtakatifu na kisha kuhutubia Mkutano huo, akizindua wito wa sisi kujitolea, bila kusita, kukabiliana na changamoto ya mabadiliko ya tabianchi. Je, ushiriki wa Wajumbe wa Vatican katika COP30 hii unaendeleaje?

Awali ya yote, ni muhimu kutambua kwamba, Wajumbe wa Baraza Kuu, wakiongozwa na Katibu Mkuu wa Vatican, Kardinali Pietro Parolin, wanatajirishwa na uwepo wa wajumbe kutoka taasisi mbalimbali za  Kiti Kitakatifu na Vatican:  Sekretarieti ya Vatican, Baraza la Kipapa la Utamaduni na Elimu, Baraza la Kipapa la Kuhamasisha Maendeleo Fungamani ya Biandamu na Mtaalamu wa Mji wa Vatican. Ushirikiano wa wajumbe mbalimbali wa Wajumbe wetu unachukua sura madhubuti pia katika mikutano ambayo Wajumbe hufanya sio tu na nchi zilizokusanyika hapa, lakini pia na watendaji wengine wasio wa kiserikali, wakiwemo baadhi ya Kanisa Katoliki, kati yao Makardinali 9 na Maaskofu 36 ambao hapa Belém wanashuhudia ushirika mpana.

Je, Vatican imetoa michango gani kwa mijadala hadi sasa?

Vatican imechangia kwenye mjadala wa Tabianchi, mchango wa kimaadili na ujumbe wa mshikamano wa kibinadamu, unaosimikwa kwenye Majisterio ya Kanisa, kwani mgogoro wa Tabianchi,  si tatizo la kiufundi pekee bali pia ni la kimaadili. Tumeitwa kuwa walinzi wa ndugu zetu, na ndani ya muktadha huo wajibu wa kimaadili unajitokeza katika uumbaji. Kwa sababu hiyo, Vatican inachangia katika mazungumzo hayo kwa kurejelea umuhimu wa hadhi ya mwanadamu, iliyotolewa na Mwenyezi Mungu. Katika kila mazungumzo, mbinu hii inadhihirika kupitia mwaliko wa heshima, wa kudumu, na thabiti wa kutoa kipaumbele kwa "ubinadamu wa mgogoro wa Tabianchi” kama Baba Mtakatifu alivyosema katika Ujumbe wake kwa Mkutano wa hivi karibuni. Ujumbe unatukumbusha kwamba mienendo ya kiufundi, vifupisho na maneno ya  mwanzo ya mazungumzo ya Umoja wa Mataifa, kuna wanadamu na zaidi ya yote, jamii zisizo na hatia zinazoteseka kutokana kuadhirika kwa mazingira.

Katika nyakati hizi zenye mizozo ya kutisha, Vatican pia inaakisi  kwamba kujali uumbaji na kutafuta amani haviwezi kutenganishwa, na kwamba vita na uharibifu wa asili huchocheana. Ninanukuu tena Ujumbe wa Papa Leo XIV: “Ikiwa unataka kuwepo na amani, linda uumbaji. Kuna uhusiano wa wazi kati ya kujenga amani na uwakili wa uumbaji: ‘Kutafuta amani kwa wanaume na wanawake wote wenye mapenzi mema kwa hakika kutawezeshwa na utambuzi wa pamoja wa uhusiano usioweza kutenganishwa uliopo kati ya Mungu, wanadamu, na viumbe vyote.’” Katika tafakari hii,  na kwa kurejea mazungumzo juu ya "Mabadiliko ya Haki" - Vatican imeingilia kati ili kuthibitisha kwamba maendeleo yaliyopatikana katika COP28 lazima yasidhoofishwe, ikiwa ni pamoja na dhamira ya kimsingi ya kuondoka kutoka katika nishati ya mafuta, lakini lazima iwe pamoja kwa uangalifu maalum kwa wale ambao wameathiriwa zaidi na mabadiliko ya tabianchi na majibu yake.

Vatican pia inasisitiza umuhimu wa mifumo ya haki ya kifedha, kwa sababu watu maskini zaidi ndio walio hatarini zaidi na mabadiliko ya hali ya hewa, na kuwa waathiriwa wake wa kwanza. Mshikamano wa kweli lazima uhuishe taratibu hizo za ufadhili kulingana na udugu. Katika mtazamo huu, na hasa katika mwaka huu wa Jubilei, Vatican inakumbuka kwamba kufutwa - na sio tu kurahisisha,  kwa deni kuu, linalohusiana na deni la kiikolojia, inawakilisha hatua muhimu kusaidia nchi zilizoathirika zaidi. Hili sio tu pendekezo la kimaadili bali ni uimarishaji madhubuti wa sera zinazohitajika ili kufikia "mabadiliko ya haki."

Vatican pia inashiriki katika mazungumzo ya Mpango mpya wa Utekelezaji wa Jinsia. Inafanya hivyo kwa kufahamu kuwa wanawake na wasichana wameathiriwa na mabadiliko ya tabianchi, hasa katika Ukanda wa Kusini, na kwamba wanachukua jukumu muhimu katika kushughulikia matokeo yake. Jambo hili kuu, ambalo Wajumbe wote wanapaswa kuzingatia juhudi zao, kamwe lisahauliwe katika mchakato wa mazungumzo ya Mpango wa Utekelezaji wa Jinsia. Bado kuna majaribio ya kutumia lugha na dhana zisizo za ridhaa au zenye utata ambazo bila shaka hudhoofisha maendeleo. Tunaweza kufikiria, kwa mfano, kuingizwa katika maandishi ya ngono na haki za uzazi, ambazo ni pamoja na utoaji mimba - kitu ambacho Vatican haiwezi kukubali kwa njia yoyote. Hii, kwa kweli, ni kukwepa suala halisi linalojadiliwa, kama vile ushiriki wa wanawake katika mchakato wa kufanya maamuzi na majadiliano, ukuzaji wa elimu (kupitia vyombo vya habari), na usaidizi kutoka nchi zilizoendelea hadi nchi zinazoendelea pia ndani ya mfumo wa Mpango wa Utekelezaji wa Jinsia. Wanawake wengi, hasa katika Ukanda wa Kusini mwa dunia, wanaweza kufaidika kutokana na kile Mpango wa Utekelezaji unatoa, na hili ndilo lengo tunalopaswa kutazama kwa ari ya kujenga na kwa nia njema, tukiweka kando maslahi binafsi.

Ningependa pia kunukuu kwamba Vatican imejitolea kuitikia majukumu yaliyofanywa baada ya kujiunga na Mkataba wa Mfumo wa Umoja wa Mataifa wa Mabadiliko ya Tabianchi na Mkataba wa Paris. Inajulikana vyema kwamba uzalishaji wa hewa-chafuzi unaobadilisha hali ya hewa ya mji wa Vatican  hauna kikomo katika ngazi ya kimataifa; hata hivyo, mji wa Vatican unawekeza katika miradi mikubwa ya kupunguza uzalishaji wa hewa chafuzi  pamoja na kujihusisha kwa uthubutu katika mipango ya elimu kuelekea ikolojia fungamani ambayo, pamoja na kupunguza gesi joto, huleta manufaa ya kimaadili na kijamii.

Je, Vatican inatumainia malengo gani kutoka kwa tukio hili linalozingatia jali ya Tabianchi?

Awali ya yote, matumaini ni kwamba COP30 itazalisha dhamira ya wazi na mpya ya ushirikiano wa pande nyingi, jukwaa muhimu na lenye nguvu kwa mazungumzo, utambuzi, na kushughulikia changamoto za sasa za kimataifa - ikiwa ni pamoja na mabadiliko ya hali ya hewa - kwa uwazi, uaminifu, na ushirikiano. Haya ni masuala ambayo hayana mipaka na yanahitaji mchango mkubwa na wa kuwajibika kwa wote: Serikali na watendaji wengine wasio wa kiserikali waliokusanyika hapa - mashirika ya kiraia, jumuiya ya kisayansi, mamlaka za mitaa, ulimwengu wa biashara. Matokeo mengine ya kuhitajika ni kwamba COP30 inathibitisha ahadi ambayo tayari imepitishwa huko Dubai mwaka 2023 kuendelea kwenye njia ya kufikia lengo la Mkataba wa Paris, yaani kupunguza ongezeko la wastani wa joto duniani hadi 1.5°C juu ya viwango vya kabla ya kuanza kwa viwanda.

Hii inamaanisha kuharakisha hatua za kuboresha ufanisi wa nishati, matumizi ya vyanzo vya nishati ya kaboni ya chini, na juhudi za upandaji miti. Juhudi hizi lazima ziweke uumbaji katikati: watu na mazingira, sio uchumi pekee - bila kupuuza, bila shaka, umakini mkubwa wa kukabiliana na hali na elimu.Vatican pia inasisitiza kwamba, ndani ya COP, kuwe na umakini mkubwa wa elimu katika "ikolojia muhimu", ikimaanisha njia ya kuishi na kufikiria ambayo kwa busara inaunganisha mazingira, jamii na uchumi.  Vatican inafanya kazi na Vyama vingine ili mbinu hii iwepo zaidi katika nyanja mbalimbali za mazungumzo za COP, ikiwa ni pamoja na mipango ya kitaifa ya hali ya hewa. Utekelezaji wa programu za elimu na miradi ya utafiti inayochochewa na ikolojia shirikishi sio tu inakuza utamaduni wa utunzaji na uwajibikaji lakini pia inawakilisha njia ya kushirikiana na jumuiya za mitaa na jumuiya za kiraia.

Vatican daima ni makini na ulinzi wa watu na viumbe. Je, ni vigumu kutetea haki hizi katika mkusanyiko wa aina mbalimbali, wenye tamaduni na mitazamo mbalimbali?

Kinachojitokeza kutoka kwa siku hizi za mazungumzo mazito ni lazima kitathminiwe kwa kuzingatia uzuri wa busara, wakati bila kupuuza maendeleo chanya - haswa katika mazungumzo hayo ambayo yanapita zaidi ya mfumo wa kiufundi na kisayansi, ambao ni wa kimsingi, lakini ambao unahitaji kudumishwa na mabadiliko ya dhana. Kumtetea mtu na uumbaji ni changamoto, hasa katika muktadha kama COP, ambapo tamaduni, maslahi, na maono tofauti hukutana. Vatican inapenda kiashira kwamba kila chaguo la kimazingira lazima lifanyike ndani ya mpango wa Muumba kwa ajili ya binadamu, na kwa hiyo kwa ajili ya hadhi yake, uhuru, na maendeleo shirikishi. Sera za hali ya hewa si masuala ya kiufundi au kiuchumi pekee: zinaathiri maisha madhubuti ya ndugu zetu makini zaidi, ambao mara nyingi huteseka sana kwasababu ya shida ya Tanianchi.

Injili inatuambia: “Heri wapatanishi, maana hao wataitwa wana wa Mungu” (Mt 5:9). Hii inatumika pia katika nyanja ya kimataifa: kujenga madaraja kati ya nyadhifa mbalimbali, kutafuta makubaliano yanayowezekana, na kudumisha kuheshimiana kunawakilisha njia madhubuti za kuwa wapatanishi. Vatican imejitolea kuleta katika nafasi hizi sauti inayounganisha na inayowaita wote kuwajibika kwa pamoja. Ni kazi ngumu na ya kuvutia: ni utume wa Kanisa. Papa Francisko, katika Waraka wa  Fratelli Tutti, aliibua maneno ya Mtakatifu Yohane Paulo wa Pili: “Mungu alitoa dunia kwa jamii yote ya binadamu, kwa ajili ya riziki ya washiriki wake wote, bila kumtenga au kupendelea yeyote.