Përqafimi i Pjetrit për romët. Papët dhe populli rom

R.SH. / Vatikan

Të varfrit, të vuajturit, të përjashtuarit... E pra ndërmjet këtyre vëllezërve dhe motrave, konsideruar të fundmit e shoqërisë, ndër thellësitë më të ulëta të familjes njerëzore, Kisha gjen kulmet e kuptimit të saj ungjillor e të dashurisë së krishterë. Vështrimi i Vikarit të Krishtit është plot dashuri për të gjithë bijtë e tij, veçanërisht ata që përjashtohen, që e ndiejnë çdo ditë barrën e paragjykimeve. Romët e jetojnë këtë realitet, shpesh të kufizuar në periferi gjeografike dhe ekzistenciale. Papa Pali VI ishte Papa i parë që i takoi. Fjalët e tij janë ato të një ati. I quan  "shtegtarë të përjetshëm, të dëbuar vullnetarë, refugjatë gjithmonë në lëvizje, udhëtarë të shqetësuar". Ishte 26 shtatori 1965, ditëlindja e tij. Ai takim historik zhvillohej në një atmosferë thellësisht prekëse.

Takimi me Palin VI

Populli i mbledhur në kampin ndërkombëtar të ciganëve, në Pomezia, Itali, përqafoi Ipeshkvin e Romës. Shumë prej atyre shtegtarëve mbanin veshje me ngjyra të ndezura. "Ishin nomadë, ciganë dhe jevgjitë të racave, kombeve dhe origjinave të ndryshme", shkruhet në numrin e gazetës  së Vatikanit "L'Osservatore Romano", që shkruan për atë ditë të paharrueshme: "Të gjithë të bashkuar nga lidhja e besimit". Mbi 3,000 romë ishin të pranishëm, të ardhur nga rajone të ndryshme të Evropës dhe të botës. Gjatë ofertës, Papës iu paraqitën dhurata të ndryshme, përfshirë edhe një monstransë në formë kryqi me një aureolë teli me gjemba në kujtim të ciganëve që vdiqën në kampet e përqendrimit gjatë Luftës II Botërore. Në homeli, Pali VI i drejtoi së pari përshëndetjen këtij populli:

"Ju, që e shikoni botën me dyshim dhe shikoheni me dyshim nga të gjithë; ju, që gjithmonë dhe kudo keni dashur të jeni të huaj, të izoluar, të shtyrë jashtë çdo rrethi shoqëror; ju, që ishit në lëvizje për shekuj me radhë dhe ende nuk keni vendosur se ku të arrini, ku të qëndroni!".

Ajo që ka vërtet rëndësi, theksoi Papa Montini, është një "zbulim i ndryshëm".

Pali VI: "Ju jeni në zemër të Kishës"

Ju zbuloni se nuk jeni jashtë, por brenda një shoqërie tjetër; një shoqërie të dukshme, por shpirtërore; njerëzore, por fetare; kjo shoqëri, e dini, quhet Kishë. Sot, ndoshta më shumë se kurrë, ju zbuloni Kishën. Ju nuk jeni në skutat e Kishës, por, në disa mënyra, jeni në qendër, jeni në zemër. Ju jeni në zemër të Kishës sepse jeni vetëm: askush nuk është vetëm në Kishë; ju jeni në zemër të Kishës, sepse jeni të varfër dhe keni nevojë për ndihmë, edukim dhe ndihmë; Kisha i do të varfrit, të vuajturit, të vegjlit, të privuarit, të braktisurit. E këtu, në Kishë, ju e kuptoni se nuk jeni vetëm partnerë, kolegë, miq, por vëllezër; dhe jo vetëm ndërmjet jush dhe me ne, të cilët sot ju mirëpresim si vëllezër, por, në një farë mënyre, në kuptimin e krishterë, vëllezër me të gjithë njerëzit.

Takimi i Palit VI me popullin rom vinte në një kohë të rëndësishme për Kishën. Vetëm pak javë kishin mbetur deri në mbylljen e Koncilit II Ekumenik të Vatikanit, ngjarje kyçe në historinë e Kishës, e cila i nxiti ipeshkvijtë të kenë "kujdes të veçantë për ata besimtarë që, për shkak të kushteve të tyre të jetesës, nuk mund të përfitonin nga shërbesa e zakonshme e famullitarëve ose të privuar nga çdo ndihmë". Ndërmjet këtyre besimtarëve janë edhe "nomadët". Rezultati i atij takimi historik është vula e një vëllazërie pa përjashtime: të gjithë janë pjesë e Kishës, e Popullit të Zotit.

Përqafimi i Benediktit

Në vitin 2011, takimi i përfaqësuesve të grupeve të ndryshme etnike, ciganëve dhe romëve me Benediktin XVI i bëri jehonë atij të mbajtur në vitin 1965 me Palin VI. Papa përqafoi mbi dy mijë ciganë që kishin mbërritur nga e gjithë Evropa në 150-vjetorin e lindjes dhe 75-vjetorin e martirizimit të të Lumit Ceferino Giménez Malla. Duke ripërshkuar fazat e historisë komplekse dhe të dhimbshme të popullit cigan, të cilët kurrë nuk kanë "dëshiruar t’i sundojnë popujt e tjerë", por që "idealisht e kanë konsideruar të gjithë kontinentin" e Evropës si "shtëpinë" e tyre, Benedikti XVI përsërit me dashuri fjalët e Papës Montini:

"Ju jeni në Kishë! Ju jeni një pjesë e dashur e Popullit shtegtar të Zotit dhe na kujtoni se 'ne nuk kemi një qytet të qëndrueshëm këtu poshtë, por shkojmë në kërkim të së  ardhmes".

E ai kujton vizitën e tij në kampin e përqendrimit Auschwitz-Birkenau më 28 maj 2006. Me atë rast, Papa gjerman u lut për viktimat e persekutimit dhe u përkul para gurit përkujtimor në gjuhën rome. Në vitin 2011, duke u takuar me grupe të ndryshme etnike cigane, fjalët e Benediktit XVI i lidhën ato faqe tragjike të historisë me shtigje shprese.

Benedikti XVI: "Kërkoni gjithmonë drejtësi".

“Ndërgjegjja evropiane nuk mund ta harrojë një dhimbje të tillë! Populli juaj nuk duhet t'i nënshtrohet kurrë më ngacmimit, refuzimit dhe përbuzjes! Nga ana juaj, kërkoni gjithmonë drejtësi, ligjshmëri dhe pajtim, e përpiquni të mos jeni kurrë shkaku i vuajtjeve të të tjerëve! Sot, falë Zotit, situata po ndryshon: mundësi të reja po hapen para jush, ndërsa fitoni vetëdije të re. Me kalimin e kohës, keni krijuar një kulturë shprehjesh kuptimplote, siç janë muzika dhe kënga, të cilat e kanë pasuruar Evropën. Shumë grupe etnike nuk janë më nomade, por kërkojnë stabilitet me pritje të reja për jetën. Kisha ecën me ju dhe ju fton të jetoni sipas kërkesave të Ungjillit, duke besuar në forcën e Krishtit, drejt një të ardhmeje më të mirë”.

Më 11 qershor 2011, në Sallën Pali VI, ngjyrat dhe vallet me ritme cigane u alternuan me  emocione të vërteta, ndërsa disa ciganë dhanë dëshmitë e tyre. Zëri i një studenteje, e lindur dhe e rritur në një kamp në Romë, bën thirrje për respekt dhe dinjitet:

"E di që ka rom që bëjnë gabime, që sillen keq, por përgjegjësia është gjithmonë personale dhe faji nuk i takon kurrë një grupi etnik apo një populli. Kur mendoj për të ardhmen, mendoj për qytete dhe vende ku ka vend edhe për ne, si qytetarë të plotë si të gjithë të tjerët, jo si popull për t'u izoluar dhe për t'u frikësuar".

Dëshmia tjetër është ajo e një gruaje austriake cigane, që i përballoi kampet e shfarosjes së Auschwitz dhe Bergen-Belsen, ku u flak që në moshën 9 vjeç:

"Auschwitz: gjithçka atje ka mbetur siç ishte; madje edhe burrat janë atje, të mbetur siç ishin. Ne jemi lulet e kësaj bote dhe na shkelin, na keqtrajtojnë dhe na vrasin".

 Një murgeshë cigane e lindur në Sllovaki tregon më pas historinë e saj. Si adoleshente, ajo takoi një prift dhe një grup të rinjsh të krishterë, të cilët filloi t'i frekuentonte pa dijeninë e regjimit.

"Shpresoj - deklaroi para Papës - që Ungjilli dhe dashuria e Jezusit të arrijnë së shpejti tek shumë nga vëllezërit dhe motrat tona rome, të cilët ende nuk e njohin atë".

Takimet me Françeskun

Papa Françesku u takua me popullin rom në disa raste. Përafërsisht 7,000 prej tyre ishin të pranishëm më 26 tetor 2015 në Sallën Pali VI, me ritmet dhe vallet e tyre.

Françesku: “Ta kthejmë faqen"

Nuk duam të shohim më tragjedi familjare në të cilat fëmijët vdesin nga të ftohtit ose flakët, bëhen objekte në duart e njerëzve të shthurur, të rinjtë dhe gratë bien pre e trafikimit të drogës ose qenieve njerëzore. Kjo ndodh sepse shpesh biem në indiferencë dhe në pamundësi për të pranuar zakone dhe mënyra jetese të ndryshme nga tonat. Do të doja që një histori e re, një histori e përtërirë, të fillojë edhe për popullin tuaj. Ta kthejmë prandaj faqen! Ka ardhur koha për t’i zhdukur paragjykimet dhe mosbesimin e ndërsjellë të lashtë që shpesh qëndrojnë në themel të diskriminimit, racizmit dhe ksenofobisë.

Pas Lutjes së Atynës, kënduar në gjuhën rome, Papa Françesku përsëriti, pesëdhjetë vjet pas Palit VI, kurorëzimin e statujës së Marisë Mbretëreshë e Ciganëve. Notat e Ave Maria të kënduara nga një cigan francez jehuan në sfond. Së fundmi, Papa shpalli aktin e besimit të ciganëve te Virgjëresha Mari Amari Devleskeridéj.

Përveç atij të vitit 2015, një tjetër takim i Françeskut me popullin rom dhe sinti do të mbahej më 9 maj 2019.

Papa Françesku zgjodhi Sala Regia-n, zemrën fisnike të Pallatit Apostolik, ku priti Trupin Diplomatik, për të mirëpritur pesëqind përfaqësues të grupeve të ndryshme etnike në një vend nderi dhe për t'u lutur me ta dhe për ta. Ju nuk jeni qytetarë të dorës së dytë, u tha Françesku asaj pjese të popullit të Zotit në Sala Regia:

"Qytetarë të vërtetë të dorës së dytë - shpjegoi Papa - janë ata që i flakin njerëzit: janë të dorës së dytë sepse nuk dinë të përqafojnë. Gjithmonë duke përdorur mbiemrin, ata hedhin jashtë, hedhin dhe jetojnë duke hedhur poshtë".

Jubileu i Romëve dhe përqafimi me Leonin XIV

Një nga ngjarjet e këtij Viti Shenjt është Jubileu i Romëve, i planifikuar për 18 tetor me temë: "Shpresa është shëtitëse, babai im dhe nëna ime ishin aramanë endacakë" (krahaso Ligjin e Përtërirë 26:5). Në këtë ditë, në Sallën e Palit VI, është planifikuar një çast lutjeje për të shpallur besimin e thellë të popujve romë, sinti dhe caminanti, por edhe mundësia për të festuar një popull, kulturën e tij të gjallë. E, mbi të gjitha, një rast për t'u takuar, edhe një herë, me Pasardhësin e Pjetrit. Një ditë pas përqafimit me Leonin XIV, planifikohet edhe një çast lutjeje në Shenjtëroren e Zojës sonë të Dashurisë Hyjnore, pranë kishës, në ajër të hapur, kushtuar të Lumit Ceferino Giménez Malla. Ai njihet si "el Pelé" e martir i parë cigan për besimin. Ai u qëllua në vitin 1936 gjatë Luftës Civile Spanjolle dhe u hodh në një varr masiv, për shkak se mbrojti një prift me shpatën e tij.