Papët dhe Kinemaja: bukuri që shpëton
R.SH. / Vatikan
E lindur në vitin 1895 për të dokumentuar botën dhe aktivitetet njerëzore, kinemaja krijoi një mënyrë të re komunikimi. Imazhet lëvizëse janë bërë një nga shenjat dalluese të shoqërisë bashkëkohore, madje edhe në këtë epokë dixhitale. Audienca e Papës Leoni XIV me një delegacion artistësh nga "arti i shtatë" më 15 nëntor 2025, në Vatikan, është pjesë e kësaj historie dhe e sekuencës së takimeve ndërmjet Papëve dhe botës së kinemasë. Duke rishikuar disa nga këto reflektime, mund të ndërtojmë një lloj paradigme të asaj që, sipas Papëve, kjo gjuhë e fuqishme, e lindur në fund të shekullit të 19-të, mund të lindë në mendjet dhe veçanërisht në zemrat e njerëzve.
Lindja e Bukurisë
Kinemaja, theksoi Papa Françesku më 20 shkurt 2023, në një audiencë me anëtarët e Fondacionit Ente dello Spettacolo, është një formë arti e aftë të lindë bukurinë e të "rizgjojë mrekullinë". Më pëlqen puna që bëni, puna e kinemasë, vepra e artit, vepra e bukurisë si shprehje e madhe e Zotit, e cila është lënë gjithmonë mënjanë, ose të paktën në cep. Librat e teologjisë flasin shumë për verum, për të vërtetën; ata flasin për bonum; për bukurinë. Për bukurinë, jo aq shumë: bukuria është si "ancilla". Duket se reflektimi mbi bukurinë nuk kishte vend në reflektimin teologjik-pastoral. Ajo bukuri që do të na shpëtojë, siç tha dikush; ajo bukuri që është harmoni, vepër e Shpirtit Shenjt.
Të ringjallësh faqet e historisë
Kinemaja mund të lindë bukuri dhe gjithashtu mund të ringjallë faqe të historisë, të jetës. Benedikti XVI në vitin 2005, me rastin e shfaqjes së filmit "Gjon Pali II", kujton në veçanti rikrijimin historiko-biografik, përmes gjuhës së filmit, të disa çasteve të Papnisë së Papës Vojtila.
Benedikti XVI dhe filmi i Gjon Palit II
Skenari i filmit fillon me atentatin në Sheshin e Shën Pjetrit dhe, pas një retrospektive të gjerë të viteve në Poloni, vazhdon me papninë e tij të gjatë. Kjo më bëri të mendoj për atë që shkroi Gjon Pali II në testamentin e tij, në lidhje me atentatin e 13 majit 1981: "Providenca Hyjnore më shpëtoi mrekullisht nga vdekja. Ai, që është Zoti i vetëm i jetës dhe i vdekjes, Vetë ma zgjati këtë jetë; në një farë mënyre, Ai ma dhuroi rishtas. Që nga ky çast, ajo i përket edhe më shumë Atij". Duke parë këtë film, u ripërtëri tek unë, dhe mendoj tek të gjithë ata që kishin dhuratën e njohjes së tij, një ndjenjë mirënjohjeje të thellë ndaj Zotit, që i dha Kishës dhe botës një Papë me një shtat kaq të lartë njerëzor dhe shpirtëror.
Promovimi i Humanizmit lidhur me Ungjillin
Papa Gjon Pali II, duke u takuar me pjesëmarrësit në një konferencë mbi kinemanë më 2 dhjetor 1999, theksoi se kjo formë arti mund të krijojë një humanizëm të lidhur me vlerat e Ungjillit, duke u mbështetur në një larmi të pasur gjuhësh.
Kinemaja krenohet me pasuri gjuhësh, shumëllojshmëri stilesh dhe larmi vërtet të gjerë formash narrative: nga realizmi - te fabula, nga historia - te fantastika-shkencore, nga aventura - te tragjedia, nga komedia - te lajmet, nga filmat vizatimorë - te dokumentari. Prandaj, ajo ofron një thesar të pakrahasueshëm mjetesh shprehëse për të përfaqësuar sferat e ndryshme në të cilat ndodhen qeniet njerëzore dhe për të interpretuar thirrjen e tyre të pashmangshme drejt së bukurës, universales dhe absolutes. Kinemaja kështu mund të ndihmojë në bashkimin e njerëzve të largët, pajtimin e armiqve dhe nxitjen e një dialogu më të respektueshëm dhe të frytshëm ndërmjet kulturave të ndryshme, duke treguar rrugën drejt solidaritetit të besueshëm dhe të qëndrueshëm, parakusht i domosdoshëm për një botë paqeje. Ne e dimë se sa shumë ka nevojë njerëzimi për paqe edhe për të qenë artist i vërtetë, për të bërë kinema të vërtetë!
Duke transmetuar pasione dhe ide
Audienca e përgjithshme e 15 dhjetorit 1965 ishte "e pazakontë, a e jashtëzakonshme". Papa Pali VI e përshkroi kështu, duke shtuar se "do të meritonte komente të mëdha, e do të ftonte mendime të mëdha" sepse në këtë takim, në Bazilikën e Vatikanit, morën pjesë artistë nga teatri dhe kinemaja, si dhe profesionistë të argëtimit. Papa u kujtoi atyre përgjegjësitë e "një misioni artistik të pakrahasueshëm".
Ju jeni përçues magjepsës të ndjenjave, pasioneve, përvojave, fantazive dhe ideve, të cilat i derdhni tek ata që ju vëzhgojnë; një gjë e mrekullueshme, një gjë e jashtëzakonshme; ju sigurisht mendoni për veten tuaj; dhe kjo është ajo që i shton merita, madhështi shumë të veçantë artit tuaj, nëse vërtet dini si ta bëni atë bashkëpërgjegjës për jetën e audiencës suaj; jo helm, por balsam; jo marramendje, por vizion. Një fjalë vjen spontanisht në buzët tona: guxim! Jepini artit tuaj krahët e gjenialitetit, bukurisë, energjisë shpirtërore; guxim! Sepse njerëzit që u shërbeni kanë nevojë për karizmën tuaj artistike, jo vetëm për lehtësimin e tyre rekreativ, por edhe për vetëdijen e tyre se janë trashëgimtarë dhe kandidatë për një mision artistik të pakrahasueshëm në historinë e qytetërimit njerëzor dhe të krishterë.
Duke ndjekur urdhrat e ndërgjegjes
Ekziston një datë, në veçanti, që lidh botën e kinemasë me Vatikanin. Është 16 nëntori 1959, e Papa Gjoni XXIII themeloi Bibliotekën e Filmit të Vatikanit. Qëllimi i saj është të mbledhë dhe të katalogojë materiale filmike nga viti 1896, deri në ditët e sotme, që mund të ilustrojnë historinë e Kishës. Kjo formë arti mund të ofrojë mundësi të mëdha për Papën. Në letrën e tij apostolike lëshuar në motu proprio, "Boni Pastoris", Papa Gjon Pali II vëren se kinemaja, ashtu si radioja dhe televizioni, ofrojnë mundësi të mëdha "për përhapjen e një kulture më të lartë, të një arti të denjë për emrin e tij dhe, mbi të gjitha, të së vërtetës". Por bota e kinemasë mund të paraqesë edhe rreziqe të caktuara.
Rreziqet dhe dëmin moral që shpesh shkaktohen nga shfaqjet e filmave dhe transmetimet radiotelevizive që sulmojnë moralin e krishterë dhe vetë dinjitetin e njeriut. Prandaj, i kujtojmë secilit prej atyre që janë përgjegjës për prodhime ose transmetime të tilla, këshillën tonë atërore dhe këmbëngulëse për të ndjekur gjithmonë diktatet e një ndërgjegjeje të drejtë dhe të ndjeshme, siç u ka hije atyre që u është besuar detyra shumë serioze e edukimit.
Tërheqja e publikut në errësirën e teatrove
Më 21 qershor 1955, Bazilika e Vatikanit ishte e mbushur plot për audiencën e Papës Piu XII, me përfaqësues të industrisë italiane të filmit. Në navatën qendrore kishte edhe grupe teknikësh, punëtorësh të thjeshtë dhe të specializuar. "Një audiencë e paharrueshme", titullon gazeta L'Osservatore Romano në numrin e saj, që përshkruan ngjarjen. Me atë rast, Papa së pari e përktheu fuqinë e kinemasë në numra dhe më pas pyeti se cili është sekreti i saj më i thellë.
Fuqia e jashtëzakonshme e kinemasë në shoqërinë bashkëkohore vërehet nga etja në rritje për të, e, kur shprehet në numra, përbën një fenomen krejtësisht të ri dhe të habitshëm. Në dokumentacionin e bollshëm që na është ofruar me mirësi, raportohet, ndër të tjera, se në vitin 1954, numri i spektatorëve për të gjitha vendet e botës së bashku ishte 12 miliardë, nga të cilët 2.5 miliardë shkuan në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, 1.3 miliardë në Angli, ndërsa shifra prej 800 milionësh e vendosi Italinë në vendin e tretë. Nga e merr joshjen e tij ky art i ri, i cili, rreth gjashtëdhjetë vjet pas shfaqjes së tij të parë, ka arritur fuqinë pothuajse magjike të tërheqjes së miliarda njerëzve në errësirën e teatrove të tij, dhe sigurisht jo pa arsye? Cili është sekreti i magjisë që i bën këto turma të njëjta klientë të rregullt të tij?
Një nga sekretet e kësaj magjie, e treguar nga Papa Pacelli, është "interpretimi i lirë dhe personal i spektatorit dhe parashikimi i zhvillimit të ardhshëm të veprimit". Kinemaja mbetet spektakël i fuqishëm dhe dinamik sot, spektakël që mund të interpretohet dhe të kuptohet edhe përmes gjesteve në dukje dytësore, siç janë lëvizja e një dore, ngritja e shpatullave, dera e lënë paksa hapur. Janë pikërisht detajet, ndonjëherë të vogla dhe të skajshme, që shpesh e bëjnë një histori të kuptueshme dhe nxjerrin në pah kuptimin e saj të vërtetë.
