ቍጠባ ዳግማይ ምሕሳብ፡ ምሕረት ዕዳ ከም ናይ ምሕረት ተግባር

ስምዖን ተ. ኣርኣያ - ሃገረ ቫቲካን

ካብቲ ጥንታዊ ልምዲ ምሕረት ዕዳ ክሳብ እቲ ኣልቦ ስምዒትን ቀመራውን ኣገባባት ዘመናዊ ዓለማዊ ቍጠባ፡ ወዲ ሰብ ምስ ዓንኬል ዕዳ ካብ ዝቃለስ ነዊሕ ኮይኑ ኣሎ። ፍትሒ ካብ ሕነ ዝፈድይ መቕጻዕቲ ዘይኰነስ ካብ ሱር ዝሰደደ ሓርነትን ሓድሽ ቍጠባ ኣብ ሑጻ እቲ ደረት ዘይብሉ መኽሰብ ዘይኰነስ ኣብ ድልዱል መሰረት ይቕረ ምባል ምኽዋን ይከኣልዶ?

ዕዳ ቁጠባዊ ልውውጥ ጥራሕ ኣይኮነን፤ ንሕብረተሰባት ዝቐርጽ፡ ዕጫታት ዝእዝዝ፡ ብዙሕ ግዜ ድማ ንመንፈስ ወዲ ሰብ ዝጭፍልቕ ሓይሊ እዩ። ጥንታውያን ሕብረተ - ሰብ ካብ ቍጽጽር ወጻኢ ዝዀነ ዕዳ ዘይምርግጋእ ኣጸቢቖም ስለ ዝፈልጡ ማሕበራዊ ጥዕና ንምርግጋጽ በብግዜኡ ዳግመ ምውዳብ ኣድላዪ ምዃኑ ተገንዚቦም እዮም። እዚ ጥበብ እዚ ኣብቲ ኣብ ነፍሲ ወከፍ 50 ዓመት ዝካየድ ሱር ዝሰደደ ቝጠባዊ ስርሒት፡ ኣብ ነፍሲ ወከፍ 50 ዓመት ዚካየድ ዕዳ ምጥፋእን ሓራ ምውጻእን መሬት ምምላስን ዘጠቓልል ሱር ዝሰደደ ቝጠባዊ ስርሒት ብሓይሊ ተንጸባሪቑ ኣሎ። ኣብቲ ጥንታዊት መሶጶታምያ ኣብ ዝነበረ ናይ ዕዳ ምሕረት ልምዲ ተንጸባሪቑ ኣሎ። ዕዳ ንምስረዝ ዝጠቅም እተፈላለየ ኣብ መሶጶታምያ ሓባራዊ ኣድላዪነት፡ ሱር ዝሰደደ ዳግመ - ውዳበ ዝብሉ ስያመታት ነይሮም እዮም።

ሎሚ፡ ዘመናዊ ስርዓታትና - ሕግታት ዛዕባ ክስራን ዝምልከት፡ ኣህጉራዊ ተበግሶታት ምፍዋስ ዕዳ - ዝተራቐቑ ዘርኢ ናይዞም ጥንታውያን ኣሰራርሓታት ምዃኖም ይንገረና። ብርግጽ ቁሩብ መረዳእታ እኳ እንተሃቡ፡ ነቲ ንዑደት ዕዳ ዘቐጽል ስርዓታዊ በደላት ክፈትሕዎ ስለዘይከኣሉ፡ ኣብ ሓደ ክፉት ቁስሊ ዝልጠፈት መጥመሪ እምበር ነቲ ዑደት ዕዳ ህያው ከም ዚኸውን ዚገብር ስርዓታዊ ዘይፍትሓዊ ተግባራት ክንፈትሖ ዝግበር ኣይኮነን።

ሓቀኛ ይቕረታ ዕዳ ኣብ ሓባራዊ ሕልናና ዓቢይ ለውጢ ይሓትት። ነቲ ዕዳ ምስ ስነ - ምግባራዊ ውድቀት ዜመሳስሎ መርዛም ዛንታ ንኽንገጥም ይሓትት። ዕዳ መብዛሕትኡ ግዜ ብሰንኪ እቲ ውልቀ - ሰብ ካብ ቍጽጽር ወጻኢ ዝዀነ ዅነታት ማለት ሃዳኒ ልቓሕ ስርዓታዊ ኣድልዎ ከምኡውን ንሃብታማትን ሓያላትን ዚጠቅም ዓለምለኻዊ ቍጠባዊ ስርዓት ምዃኑ ኣፍልጦ ኽንህበሉ ይሓትት። ዕዳ ምስራዝ ሓላፍነት ዘይስምዖ ዓስቢ እዩ ዚብል ሓሳብ ክንነጽጎ ኣሎና። ከም ሓቂ እኳ ደኣስ ዓሚቝ ሓላፍነት እዩ፣ እዚ ኸኣ ሓባራዊ መጻኢና ኣብቲ ሰንሰለት ዕዳ ንምፍራስ ዘሎና ኽእለት እተመርኰሰ ምዃኑ ኣፍልጦ ምሃብ እዩ። እዚ ድማ ነቲ ዕዳ ደው ምባል ጥራይ ዘይኰነስ ካሕሳ እዩ።

እቶም ናይ ብሓቂ ዕዳ ዘለዎም መን እዮም? ድኻታት ንዘልኣለም ዕዳ ዘለዎም፣ ካብ ሃብታማት ሓገዝ ከም ዘድልዮም ክንርእዮም ቅድመ ኵነት ዘለዎም። ብዛዕባ ስነ ምህዳራዊ ዕዳኸ? እተን ኣብ ምዝመዛ ሃብትን ምብራስን መሬት ግዝኣታተን ዝሃነጻ ሃብታማት ሃገራትከ፡ ንደቡባዊ ዓለም ጾር ዕንወት ከባቢያዊ ኣየር ክስከማ ንበይነን ዝሓድጋ ኸ እንታይ ክንብል ኢና?

ጻውዒት ሱር በተኻዊ ተግባራውነት እዩ። እዚ ሕጂ ዘሎ ስርዓት ዘላቒ ከምዘይኮነ፡ ናብ ቁጠባውን ማሕበራውን ገደል ንኽንወድቕ ይድርኸና ከምዘሎ ኣፍልጦ ምሃብ። መሰረታዊ ለውጢ፡ ኣብ መትከላት ፍትሓውነት፡ ርህራሄን ዘላቕነትን ዝተመርኮሰ ቁጠባዊ ስርዓት ዳግማይ ምሕሳብ የድልየና።

ስለዚ ነዚ ዳግማይ ንምብጋስ ዕዳ ምሕዳግ ጥራይ ኣይኮነን ዝሓትት፤ እዚ ኸኣ ነቲ ዕዳ ዝፈጥሩ ስርዓታት ምፍራስ እዩ። ንሃዳናይ ኣሰራርሓ ኣለቃሕቲ ምፍታሽ፡ ዘይፍትሓዊ ንግዳዊ ስምምዓት ምጽጋን፡ ኩሉ ሰብ ቁጠባዊ ዕድል ከምዝረክብ ምርግጋጽ እዩ። ዕዳ ንዕድመ ልክዕ ማእሰርቲ ዘይኮነስ፡ ካብኡ ምሕዋይ ዝከኣል ጥራይ ዘይኮነ፡ ብንጥፈት ዝድገፈሉ ኩነታት ዝጻረር ዓለም ምህናጽ እዩ። ንዘመናት ንዝተፈጸመ ምዝመዛ ካሕሳ ምሕታት እውን እዩ።

ቀስ ብቐስ ለውጢ ምግባር ዝብል ግዜ ኣብቂዑ እዩ። እዚ ሕጂ ብትብዓትን ብለውጥን ዝመልአ ስጕምቲ ዝወስደሉ ግዜ ኢዩ። መጻኢ ወዲ ሰብ ኣብኡ እዩ ዝምርኮስ፣ ደሓር ከኣ ናይቲ ባዕሊ ዝዓደለና ተፈጥሮ ዕዳ ዘሎና ኢና – ሕጂ ድማ፣ ሓቀይና ሃብቲ ኣብቲ እንእክቦ ዘይኮነስ ኣብቲ እንመልሶ ምዃኑ ብምግንዛብ ብሓልዮት ከንሓንጾ ይጠልብ።