ՄԽԻԹԱՐ ԱԲԲԱՀԱՅՐ` Մխիթարեան միաբանութեան հիմնադիրը (16)

ՄԽԻ­ԹԱՐ ՏԱ­ՂԱ­ՍԱՑ ՑԱՆ­ԿԱ­ԼԻ ԱՇԱ­ԿԵՐՏ ԶԱ­ՆԱ­ԶԱՆ ՎԱՐ­ԴԱ­ՊԵՏ­ՆԵ­ՐՈՒ

Ս. Նշա­նի վան­քէն ան­ցնող բազ­մա­թիւ վար­դա­պետ­ներ կ՚ու­զեն սի­րա­շա­հիլ տաս­նու­թա­մեայ Մխի­թար սար­կա­ւա­գը եւ հա­մո­զել որ իրենց աշա­կեր­տի։

Այդ տա­րի, 169­4ին, Գրի­գոր անու­նով վար­դա­պետ մը Սե­բաս­տիա կը ժա­մա­նէ եւ որ­պէս ուխ­տա­ւոր Ս. Նշան վան­քը կ՚ի­ջե­ւա­նի։ Օր մը, ճա­շա­ժա­մէնն ետք, վար­դա­պե­տը իր հետ եկած ուխ­տա­ւոր­նե­րուն եւ բազ­մա­թիւ միաբան­նե­րու հետ եկե­ղե­ցի կ՚եր­թայ աղօ­թե­լու։ Վար­դա­պե­տը բե­մին վրայ գե­ղե­ցիկ վար­դա­պե­տա­կան գա­ւա­զան մը նկա­տած էր եւ կ՚ու­զէր մօ­տէն տես­նել. կը հրա­մայէ Մխի­թար սար­կա­ւա­գին որ բե­րէ։ Զն­նե­լէ ետք, գաւազանը Մխի­թա­րի կը յանձ­նէ վար­դա­պե­տա­կան աս­տի­ճա­նի տու­չու­թեան բա­նա­ձե­ւով՝ «Ա՛ռ քեզ զգա­ւա­զան իշ­խա­նու­թեան՝ քա­րո­զե­լոյ զբանն կե­նաց...»։ Մխի­թար սար­կա­ւա­գն ալ, ի պա­տաս­խան վար­դա­պե­տի կա­տա­կին, առանց այ­լայ­լե­լու կը ծն­րադ­րէ եւ աջը համ­բու­րե­լով գա­ւա­զա­նը կ՚առ­նէ ըսե­լով. «Գե­րա­մե­ծար վե­հանձ­նու­թենէդ կ՚ըն­դու­նիմ այս քու պար­գեւդ, եւ յօ­ժա­րու­թեամբ կ՚առ­նեմ»։ Ապա վար­դա­պե­տի հրա­մա­նին վրայ կէս ժա­մէն աւե­լի յան­պատ­րաս­տից քա­րոզ կը խօ­սի ներ­կա­նե­րուն առ­ջեւ, որոնք հիացու­մով կը լե­ցուին։

­Նոյն օրե­րուն հոն կը գտ­նուէր նաեւ Յով­սէփ անու­նով վար­դա­պետ մը, հռ­չա­կա­ւոր փի­լի­սո­փայ, որ Մխի­թա­րի ու­շի­մու­թիւ­նը տես­նե­լով ամէն ձե­ւով կը փոր­ձէ հա­մո­զել որ իր աշա­կեր­տը դառ­նայ, խոս­տա­նա­լով իրեն իմաս­տա­սի­րա­կան գի­տու­թիւն­նե­րը սոր­վեց­նել։ Մխի­թար կը հրա­ժա­րի, յատ­կա­պէս տես­նե­լով որ այդ վար­դա­պետն ալ բնաւ չէր ակ­նար­կեր հո­գե­ւոր կեան­քի, աս­տուած­սի­րու­թեան եւ առա­քի­նի վար­քի մա­սին։

Այդ շրջանին Ս. Նշանի վանքէն կ՚անց­նի նաեւ վար­դա­պետ մը որ ձեռ­քը կորսն­ցու­ցած ըլ­լա­լով «Չո­լախ» մա­կա­նու­նը կը կրէր եւ հռ­չա­կա­ւոր էր իր ճգ­նազ­գեաց վար­քով, խս­տա­կրօն պա­հե­ցո­ղու­թեամբ եւ եր­կար ժա­մեր յոտն­կայս աղօ­թե­լով։­

Այս Չո­լախ վար­դա­պե­տը իր քա­րոզ­նե­րուն մէջ այն­պէս գու­նա­ւոր եւ վա­խազ­դե­ցիկ խօս­քե­րով կը նկա­րագ­րէր դե­ւե­րու փոր­ձու­թիւն­նե­րը, շատ ան­գամ օձե­րու նմանց­նե­լով կիներուն կրած ապա­րան­ջան­ներն ու վզ­նոց­նե­րը, որ պար­զա­միտ ունկն­դիր­նե­րը, սար­սա­փա­հար, քա­րո­զէն ետք սր­տանց ապաշ­խա­րել ու­զե­լով եւ իրենց յա­ւի­տե­նա­կան փր­կու­թիւ­նը ապա­հովց­նե­լու հե­տա­մուտ՝ իրեն կը նուի­րէին կրած ոս­կե­ղէն կամ ար­ծա­թե­ղէն ար­դու­զար­դը։

Այս Վարդապետը Էջ­միած­նի մէջ հան­դի­պած էր Մխի­թա­րի եւ փոր­ձած էր հա­մո­զել որ իր աշա­կեր­տը դառ­նար, խոս­տա­նա­լով բժշ­կել անոր ակ­նա­ցա­ւը, որ սա­տա­նայի տուած հա­րուա­ծի ար­դիւն­քը կը հա­մա­րէր։ Մխի­թար չէր հա­մա­ձայ­նած եւ այս ան­գամ եւս տե­ղիք չի տար անոր հրա­պու­րիչ եւ նոյ­նիսկ սպառ­նա­լից խօս­քե­րուն։