Հայ եկեղեցւոյ Խորհրդոց մատեանի պատմական հոլովոյթը. Հ. Մովսէս Վրդ. Տօնանեանի շաբաթական հաղորդաշարը (63)

ԿԳ. Հաղորդում

Այսօրուայ հաղորդումի ընթացքին, պիտի անդրադառնանք Մարկիոնական աղանդին:  

Գնոստիկներու մէջ առանձնայատուկ տեղ կը գրաւէ Բ. դարու դէմք՝ Մարկիոնը, որուն նախնական Եկեղեցին կը համարէր իր ամենավտանգաւոր հակառակորդը, եւ որուն Եկեղեցւոյ մեծ Հայրերէն՝ Պողիկարպոս Զմիւռնացին անուանած է «սատանայի անդրանիկ որդի»: Ե. դարու առաջին կիսուն, Հայաստանի մէջ առաջին աղանդն է, որ բաւականին տարածում  ունեցած է: Եզնիկ Կողբացին իր «Եղծ աղանդոց»ին մէջ, մեծ հմտութեամբ կը հերքէ Մարկիոնի վարդապետութիւնը: Ըստ Խորենացիի, այս աղանդը հին ժամանակներէն մուտք գործած է հայոց մէջ, Ասորիներուն մերձաւոր յարաբերութեան շնորհիւ եւ անոր դէմ գրած է Բարդեծան աղանդաւոր ասորին. (+222)։ Մարկիոն որոշակի փիլիսոփայական հոսանքներու ազդեցութեամբ՝ կը տարածէր այն գաղափարը թէ  Գերագոյն Աստուած մը կայ, որ Քրիստոսի անձին մէջ յայտնուեցաւ, եւ որ օտար է այս աշխարհի համար, եւ կայ Արարիչ Աստուած մը, որ Հին Կտակարանին Աստուածն է. օրէնքի, բարկութեան, նախանձի եւ վրէժխնդրութեան Աստուածը:

Բարերար Աստուածը Նոր Կտակարանի Աստուածն է, որ ազնիւ է, մարդկութեան կը գթայ այն աստիճան, որ իր որդին ղրկեց անոր փրկութեան համար: Մարկիոն Ս. Գրքի քննախօս մըն էր: Ըստ Պօղոս առաքեալին, Հին Ուխտը Օրէնքին ենթակայ էր, իսկ Նոր Ուխտը Քրիստոսի Աւետարանին: Հին Կտակարանի Աստուածը չար չէ, այլ պարզապէս արդարութեան Աստուած է, իսկ Նոր Կտակարանի Աստուածը Սիրոյ Աստուած է: Օրէնքի Աստուծոյն հետեւողները խաչեցին Քրիստոսը: Անոնց այս արարքը փոխանակ Օրէնքի Աստծոյն յաղթանակին՝ յանգեցաւ անոր պարտութեան: Գերագոյն Աստուածը Օրէնքի Աստուծմէն հատուցում պահանջեց:

Օրէնքի Աստուածը Քրիստոսի սպանութեան մէջ տեսաւ իր յանցանքը եւ բոլոր իրեն հաւատացողներուն հոգիները յանձնեց Գերագոյն Աստուծոյ: Քրիստոսի խաչով մարդկութիւնը փոխանակ իյնալու Օրէնքի Աստծոյն իշխանութեան տակ, արժանացաւ Գերագոյն Աստուծոյ փըկութեան շնորհքին: Մարկիոնականները մերժած են ամբողջ Հին Կտակարանը, իբրեւ Օրէնքի Աստուծոյ գիրքը: Իսկ Նոր Կտակարանէն մերժած են բոլոր աւետարանները, բացի՝ Ղուկասու աւետարանէն եւ Պօղոս առաքեալի տաս նամակներէն, բացի՝ Տիմոթէոսի եւ Տիտոսի ուղղուած նամակներէն: Այս աւետարանն ալ չեն օգտագործած այնպէս ինչպէս որ է, այլ զայն խմբագրած են ըստ իրենց գաղափարներուն:

Մարկիոն խորհելով թէ նիւթը չար է, ուստի ըսաւ, թէ Քրիստոսի մարմինը իրական չէր եւ թէ՝ ան մարմնով յարութիւն չառաւ: Քրիստոսի մարդացումը կ'ուրանային, նոյնպէս՝ չարչարանքները եւ յարութիւնը «կեղծ» կը համարէին, իսկ անոր մարմինը իբրեւ հոգեւոր եւ եթերային կը տեսնէին, զարկ տալով երեւութական վարդապետութեան: Ան մերժեց յետ մկրտութեան ամուսնութիւնը: Իր նախընտրութիւնը ճգնական կեանքը եղաւ: Իր հետեւորդները երկու դաս ունեցած են. մէկը մկրտեալներու կամ կատարեալներու դասը, որ ամուրի կեանք ապրած է, միւսը չմկրտուածներու դասը: Վերջին դասը կ'օժանդակէր կատարեալներու դասին և կը մկրտուէին իրենց կեանքի աւարտին: Մարկիոնը խստօրէն կ'արգիլէր իր հետեւորդներուն մսեղէն կերակուր՝ բացի ձուկէն, կը մերժէր ամուսնութիւնը, եւ մկրտուելու անհրաժեշտ պայման՝ կուսութիւնը կը համարէր: Մարկիոնի աղանդը քարոզուելով՝ հետզհետէ տարածուեցաւ շատ տեղեր եւ իր գոյութիւնը շարունակեց մինչեւ Զ. դար, թերեւս քիչ մըն ալ աւելի ուշ։