ՄԽԻԹԱՐ ԱԲԲԱՀԱՅՐ` Մխիթարեան միաբանութեան հիմնադիրը (38)

38.- ՄԽԻ­ԹԱՐ ԿԱ­ՐԻ­ՆԻ ՄԷՋ ԿԸ ՔԱ­ՐՈ­ԶԷ ԵՒ ԿԸ ՄԵԿ­ՆԻ ՊՈ­ԼԻՍ

            Մ­խի­թար ձմեռ­նա­մու­տին Կա­րին կը հաս­նի եւ կ՚ի­ջե­ւա­նի եկե­ղեց­ւոյ կից կա­ցա­րան­նե­րուն մէջ։ Օրը եր­կու ան­գամ, առա­ւօտ եւ իրի­կուն եկե­ղեց­ւոյ մէջ կը քա­րո­զէր։ Ժո­ղո­վուր­դը մէկ եր­կու ան­գամ ունկնդ­րե­լէ ետք, այն­քան գոհ կը մնան որ իր­մէ կը խնդ­րեն ու կը բռ­նա­դա­տեն որ գո­նէ այդ ձմեռ իրենց քով մնայ եւ քաղց­րա­լուր քա­րոզ­նե­րով զի­րենք մխի­թա­րէ։ Իրա­պէս շատ հա­ճե­լի էր լսել իրեն, որով­հե­տեւ ոչ միայն ճշ­մար­տու­թիւ­նը կը քա­րո­զէր, այլ բո­լո­րէն հասկ­նա­լի լե­զուով, յս­տակ եւ պարզ ոճով կը բա­ցատ­րէր, օրի­նակ­նե­րով կը լու­սա­բա­նէր, աս­տուա­ծաշն­չային մէջ­բե­րում­նե­րով կը հիմ­նա­ւո­րէր, սուրբ հայ­րե­րու մեկ­նա­բա­նու­թիւն­նե­րով կը ճո­խաց­նէր, եւ յատ­կա­պէս սե­փա­կան կեան­քի օրի­նա­կով կը վկայէր։ Նախ ին­քը կ՚ապ­րէր ու կը գոր­ծադ­րէր իր սոր­վե­ցու­ցա­ծը եւ ապա կը քա­րո­զէր։

            ­Ժո­ղո­վուր­դին շատ հա­ճե­լի էր տես­նել նաեւ Մխի­թար վար­դա­պե­տի աղ­քատ ու անինչ քա­րո­զիչ ըլ­լա­լու ըմբռ­նու­մը։ Գա­ւա­զա­նապ­տուղ չէր ակն­կա­լեր, ոչինչ չէր պա­հան­ջեր իր քա­րոզ­նե­րուն փո­խա­րէն, առար­կող­նե­րուն պա­տաս­խա­նե­լով թէ ոչ մէկ կա­րիք ու­նի հո­գա­լու։ Երախ­տա­պարտ ժո­ղո­վուր­դը իր ամէ­նօ­րեայ սե­ղա­նը այն­պէս կը յար­դա­րէր, որ աշա­կերտ­նե­րով միասին ճա­շե­լէ ետք տա­կա­ւին շատ աղ­քատ­նե­րու բա­ժին կը հա­նէր, եւ ինք, աս­տուա­ծային նա­խախ­նա­մու­թեան վրայ կու­րօ­րէն վս­տա­հա­ցած, ոչինչ չէր կու­տա­կեր։

            Մ­խի­թար բա­ցա­յայ­տօ­րէն կը քա­րո­զէր եւ կը ներ­կա­յաց­նէր իր հա­մո­զում­ներն ու գա­ղա­փար­նե­րը, եւ հայ եկե­ղեց­ւոյ սուրբ հայ­րե­րու գրու­թիւն­նե­րէն քա­ղուած վկա­յու­թիւն­նե­րով կը հաս­տա­տէր այն ժա­մա­նակ­նե­րու հա­մար «ա­րեւմ­տա­մէտ» կո­չուած Հայ եկե­ղեց­ւոյ դա­ւա­նա­բա­նա­կան դիր­քո­րո­շու­մը։­

Այդ օրե­րուն Կա­րի­նի առաջ­նորդն էր Աւե­տիք եպիս­կո­պո­սը, թունդ հա­կա­ռա­կող արեւմ­տա­մէտ հո­սան­քին, եւ այս­պէս թէեւ առա­ջին պա­հին կը հան­դուր­ժէ Մխի­թա­րի քա­րո­զու­թիւն­նե­րը, յատ­կա­պէս ժո­ղո­վուր­դի խան­դա­վա­ռու­թե­նէն ակ­նա­ծե­լով, սա­կայն չ՚ու­շա­նար մի­ջամ­տել եւ իր քով կան­չել այդ երի­տա­սարդ վար­դա­պե­տը։

Յան­դի­մա­նա­կան տա­րափ մը կը տե­ղայ Մխի­թա­րի գլ­խուն, ընդ­հուպ դա­տա­ւո­րին մի­ջո­ցով բան­տար­կել տա­լու սպառ­նա­լիք­նե­րով։ Այս բո­լոր խօս­քե­րը համ­բե­րու­թեամբ լսե­լէ ետք, փո­խա­նակ բոր­բո­քե­լու եւ հա­կա­ճա­ռե­լու, ընդ­վզե­լու եւ մար­տահ­րա­ւէր կար­դա­լու, Մխի­թար կը պա­տաս­խա­նէ. «Աս­տու­ծոյ շնոր­հա­կալ եմ, որ ոչ վե­հանձ­նու­թեանդ եւ ոչ ալ մէ­կու մը չա­րիք չեմ կր­նար հասց­նել։ Եւ այս ին­ծի հա­մար շատ շա­հա­ւոր է, որ­պէս­զի եթէ նոյ­նիսկ ու­զեմ ու­րի­շի մը չա­րիք պատ­ճա­ռել՝ չկա­րե­նամ»։ Այս խօս­քե­րը աւար­տե­լով Մխի­թար յար­գա­լից կ՚ող­ջու­նէ Առաջ­նոր­դը եւ կը հե­ռա­նայ։

­Ժո­ղո­վուր­դի եւ մե­ծա­մեծ­նե­րու յոր­դո­րով կը շա­րու­նա­կէ քա­րո­զել մին­չեւ գար­նան աւար­տը, եւ 1700 թուա­կա­նի Յու­լիս ամ­սուն իր աշա­կերտ­նե­րուն հետ միասին կը թո­ղու Կա­րի­նը եւ կը մեկ­նի Կոս­տանդ­նու­պո­լիս։